Betalen voor plastic verpakkingen: dit moet je weten over de nieuwe regels

Je bent inmiddels vast wel bekend met het probleem van plastic. Vooral door wegwerpverpakkingen gebruiken we enorme hoeveelheden plastic. Omdat plastic gemaakt is van olie is dit slecht voor het klimaat. Ook komt er veel plastic in de natuur terecht. In de zee hoopt het op als plastic soep en aan de kust spoelt het aan op het strand. Dieren raken hierin verstrikt, maar ook indirect beschadigt het afval de natuur. Plastic vergaat namelijk niet in natuurlijke omstandigheden, maar valt uiteen in minuscule stukjes plastic afval, zogeheten microplastics. Die komen vervolgens in de natuur en in de magen van vissen, vogels en andere dieren terecht. Genoeg reden dus om dat plastic afval te verminderen. De Europese Unie heeft daarom de Single Use Plastics-regels opgesteld, zodat we minder plastic wegwerpproducten gaan gebruiken. Het verbod op plastic rietjes en lepels is daar een voorbeeld van, net als deze regel over plastic verpakkingen.

De nieuwe Europese regel over plastic verpakkingen bestaat uit twee delen. Het is allereerst niet meer toegestaan voor winkels en horeca om plastic bekers en bakjes voor eten en drinken onderweg gratis aan te bieden. Dat geldt ook voor bekers en bakjes van karton met een plastic laagje. In plaats daarvan moeten ondernemers een extra bedrag rekenen, dat ook op de bon vermeld wordt. Dit is bedoeld om mensen bewust te maken en aan te moedigen om andere opties te overwegen. De precieze toeslag per verpakking hangt af van het bedrijf en kan dus per keer verschillen. De overheid adviseert 25 cent extra voor een drinkbeker en 50 cent extra voor een maaltijdverpakking. Het tweede deel van de regeling schrijft bedrijven voor dat ze een herbruikbaar alternatief moeten aanbieden. Een bedrijf dat voedsel verkoopt dat je direct uit de verpakking kunt eten of drinken, moet je dus de mogelijkheid bieden om je eigen bakje mee te nemen of zelf herbruikbare verpakkingen aanbieden. Het geldt overigens niet voor zakjes. Dit betekent dat zakjes met plastic, zoals voor brood of de puntzakken bij een frietkraam wel zijn toegestaan onder deze regeling.

Voor nu: ja. De regel geldt alleen voor eten en drinken “to go”. Vanaf 1 januari 2024 gelden ook regels voor verpakkingen die je ter plaatse gebruikt, bijvoorbeeld in fastfoodrestaurants. Andere landen, zoals Frankrijk en Duitsland, zijn hier al mee begonnen.

De extra bijdrage voor de verpakking mogen bedrijven vrij besteden. Er zijn geen wettelijke eisen, maar de overheid raadt aan om het te investeren in herbruikbare verpakkingen of systemen. Wat een bedrijf doet, verschilt dus per plek.

Je kunt deze kosten vermijden door plastic wegwerpverpakkingen te vermijden. Een simpele stap zou zijn om naast een herbruikbare beker, ook een eigen afsluitbaar bakje of een herbruikbaar boterhamzakje mee te nemen in je tas. Maar er ligt ook een grote verantwoordelijkheid bij verkopers om zelf herbruikbare alternatieven aan te bieden en dan het liefst zoveel mogelijk dezelfde varianten. Dus niet alle bedrijven een eigen beker of bakjes, maar een paar varianten van hetzelfde type product.

Een goed hergebruiksysteem zorgt ervoor dat je op verschillende plekken dezelfde beker of bakje kunt gebruiken en weer inleveren. In Nederland gebeurt dit nog weinig, maar in Zwitserland bijvoorbeeld kun je op treinstations bekers inleveren via automaten. Ze worden dan gewassen en opnieuw gebruikt.

We vroegen aan onze collega Rik van der Ploeg, Projectleider Grondstoffen, of deze regel het verschil gaat maken voor minder plastic afval. Rik: “Het is een stap in de goede richting, maar de regels kunnen veel beter. De overheid kan het beter combineren met statiegeld en in de toekomst een verplichting op herbruikbare verpakkingen. Veel ondernemers kiezen er nu voor om voor plastic verpakkingen extra kosten te rekenen, in plaats van het herbruikbare alternatief aan te bieden. Om écht de hoeveelheid afval te verminderen, is het belangrijk dat hergebruik de norm wordt. Bedrijven moeten de volledige verantwoordelijkheid nemen voor de gehele levenscyclus van hun verpakkingen. Wanneer ze dat goed doen, kan het bovendien voordelig zijn voor bedrijven zelf. Het verhoogt namelijk hun duurzaamheidsscore.”

• Neem zelf een herbruikbare beker en bakje mee in je tas
• Vraag bedrijven om mee te doen aan hergebruiksystemen
• Kies voor plekken die herbruikbare verpakkingen aanbieden
• Deel ervaringen op social media en stimuleer anderen