Dit vormt de belangrijkste reden voor Natuur & Milieu om op verschillende manieren bij te dragen aan de fundamentele veranderingen die nodig zijn in bijvoorbeeld landbouw en ruimtelijk beleid om het systeem te herstellen.
Biodiversiteitsverlies betekent dat de variatie aan leven kleiner wordt. Het gaat niet alleen om het uitsterven van soorten, maar ook om de afname van populaties, de achteruitgang van leefgebieden en het verdwijnen van genetische variatie binnen soorten.
Soms lijkt het alsof de natuur nog vol leven zit. Je ziet misschien nog vogels in de tuin of hoort insecten zoemen. Maar de aantallen zijn vaak veel lager dan vroeger. Waar vroeger honderden veldbloemen groeiden, staan nu vooral grassen. Waar ooit vlinders in grote aantallen vlogen, komen er nu nog maar enkelen voor. Biodiversiteitsverlies betekent dus dat de fundamenten van ecosystemen worden aangetast. De natuur raakt uit balans en verliest het vermogen om zichzelf te herstellen.
De afname van biodiversiteit in Nederland is goed gedocumenteerd. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) is nog maar ongeveer een kwart van de oorspronkelijke biodiversiteit over, vergeleken met de periode rond 1900. Dit betekent dat veel soorten minder voorkomen of helemaal zijn verdwenen.
In het agrarisch gebied gaat de afname het snelst. Weidevogels zoals de grutto en de patrijs zijn sterk achteruitgegaan. Bloemrijke akkers, die vroeger vol insecten zaten, zijn schaars geworden. Ook bij insecten, zoals bijen en vlinders, zien onderzoekers een dalende trend. In bossen is de situatie iets stabieler, maar veel soorten die afhankelijk zijn van oud bos of open plekken hebben het moeilijk. In moerasgebieden spelen waterkwaliteit en verdroging een grote rol. Planten en dieren die gevoelig zijn voor veranderingen in waterpeil verdwenen op veel plaatsen.
De oorzaken van biodiversiteitsverlies zijn uitgebreid onderzocht. Ze verschillen per gebied, maar versterken elkaar vaak.
Intensieve landbouw speelt een grote rol. Monoculturen, kunstmest en bestrijdingsmiddelen verarmen de bodem en verminderen de variatie aan planten en insecten. Bloemen verdwijnen en daarmee ook de dieren die ervan afhankelijk zijn.
Klimaatverandering beïnvloedt ecosystemen wereldwijd. Warmere zomers, drogere perioden en zachtere winters zorgen ervoor dat soorten zich moeten verplaatsen of aanpassen. Sommige soorten redden dat niet of verliezen een deel van hun leefgebied.
Verstedelijking en infrastructuur versnipperen leefgebieden. Wegen, bebouwing en industrie maken het moeilijk voor dieren om zich te verplaatsen. Veel soorten hebben grote gebieden nodig om te overleven. Wanneer leefgebieden in losse stukjes uiteenvallen, neemt hun kans op overleven af.
Stikstofdepositie is in Nederland een extra grote drukfactor. Te veel stikstof zorgt ervoor dat snelgroeiende planten, zoals brandnetels en grassen, andere soorten verdringen. Hierdoor worden kwetsbare ecosystemen steeds soortenarmer.
Vervuiling speelt eveneens een rol. Denk aan zichtbare vervuiling, zoals plastic en afval. Maar ook onzichtbare vervuilers, zoals chemische bestrijdingsmiddelen en lozingen van de industrie.
Overexploitatie vormt een ander risico. Overbevissing en het intensief gebruik van bossen en andere natuurlijke hulpbronnen leiden wereldwijd tot achteruitgang van soorten.
Tot slot spelen ook achterliggende oorzaken mee. Economische belangen, kortetermijnbeleid en de grote vraag naar ruimte zorgen ervoor dat natuur vaak het onderspit delft.
De gevolgen van biodiversiteitsverlies zijn merkbaar in de natuur en in ons dagelijks leven. Ecosystemen raken verstoord omdat voedselketens uit balans raken. Wanneer bestuivers verdwijnen, kunnen veel planten niet meer voortplanten. Wanneer roofdieren verdwijnen, nemen plagen sneller toe. De afname van biodiversiteit betekent ook verlies van ecosysteemdiensten. Dat zijn diensten die de natuur ons levert, zoals bestuiving, waterzuivering, koolstofopslag en verkoeling. Deze diensten zijn essentieel voor een gezonde leefomgeving, een stabiel klimaat en een betrouwbare voedselvoorziening.
Economisch gezien brengt biodiversiteitsverlies grote risico’s met zich mee. Landbouw wordt kwetsbaarder wanneer de bodem verarmt en natuurlijke bestuivers verdwijnen. De visserij lijdt onder afnemende visbestanden. De farmaceutische sector verliest kansen om nieuwe stoffen te ontdekken voor medicijnen. Biodiversiteitsverlies betekent ook dat de natuur minder veerkrachtig wordt tegen klimaatverandering. Ecosystemen kunnen extreme weersomstandigheden minder goed opvangen.
