Hoe wordt de locatie van toekomstige windparken bepaald?

Elke zes jaar wordt een Programma Noordzee opgesteld door de Rijksoverheid. Daarin staat op hoofdlijnen beschreven waar op zee plek is voor de verschillende gebruikers van de Noordzee en hoe het ecosysteem van de Noordzee hersteld moet worden. De overheid wijst in dit programma ook de zogenaamde windgebieden aan waarbinnen windenergie ontwikkeld mag worden. In het Noordzeeakkoord is afgesproken dat we meer windparken op zee gaan bouwen en daarbij ons best doen om de natuur op zee te beschermen of zelfs te herstellen. Deze afspraken, bovenop de afspraken uit het Klimaatakkoord, worden op hoofdlijnen uitgewerkt in het Programma Noordzee 2022-2027. In dit programma worden nog geen exacte locaties aangewezen.

Als het Programma Noordzee bekend is, schrijft de overheid een routekaart voor windenergie op zee. De ‘Routekaart wind op zee’ is een plan waarin staat hoeveel gigawatt vermogen aan windmolens gebouwd wordt, en waar en wanneer in het windgebied het windpark moet komen. Hier wordt de locatie van het windpark dus al concreter, maar hij ligt nog niet vast. Ook bevat de routekaart een globale planning voor de rest van het proces. De huidige routekaart voor wind op zee stippelt plannen uit tot 2030. De volgende routekaart, met plannen voor 2040, is al in de maak.

De volgende stap om een locatie uit de routekaart definitief vast te leggen, is het Kavelbesluit. Wettelijk mogen windparken op zee alleen gebouwd worden op locaties die zijn vastgelegd in een Kavelbesluit. Waar de eerdere stappen dus vooral bestaan uit documenten die doelen, beleidsnotities en plannen beschrijven, is het Kavelbesluit een wettelijk bindend besluit. Met het Kavelbesluit bepaalt de overheid waar in een windgebied een windpark gebouwd en geëxploiteerd mag worden. Ook staan er voorwaarden in, zoals welke natuurversterkende maatregelen de bouwer moet nemen en welke funderingstechnieken hij mag toepassen.

Op basis van het Kavelbesluit wordt een tender uitgeschreven. Met een tender, ook wel aanbesteding genoemd, vraagt de Rijksoverheid de markt om een product of dienst, in dit geval de bouw en exploitatie van windmolens in een specifiek gebied. Bedrijven schrijven zich met een offerte in op de tender, waarna op basis van prijs en kwaliteit een vergunning verleend wordt aan de verkozen partij, de winnaar. Met een tender wordt eerlijke concurrentie gegarandeerd, want elk bedrijf heeft een gelijke kans om de opdracht binnen te halen. Het bedrijf dat de tender wint – bij wind op zee is het vaak een consortium van bedrijven – mag beginnen met bouwen. Aan TenneT, de partij die in Nederland het hoogspanningsnet beheert, wordt door de overheid opdracht gegeven een elektriciteitskabel van het windpark naar land aan te leggen om het park aan te sluiten.

Voordat we gebruik kunnen maken van elektriciteit die is opwekt op zee, moet een lange weg afgelegd worden. Bij een deel van de besproken stappen is het mogelijk om als burger of organisatie een zienswijze in te dienen. Inspraak is mogelijk via een online consultatie voor het Programma Noordzee, de Routekaart wind op zee en het Kavelbesluit. Deze documenten worden gepubliceerd op websites van de Rijksoverheid. Alle betrokkenen en geïnteresseerden worden ‘geconsulteerd’ en kunnen hier op reageren binnen een bepaalde termijn.

Als milieuorganisatie maakt Natuur & Milieu ook gebruik van de online consultaties. Wij worden daarnaast ook betrokken bij expertmeetings vanwege onze rol bij het Noordzeeakkoord en het Klimaatakkoord. Tijdens deze vergaderingen zetten wij ons ervoor in dat de aanleg van windparken op zee voldoet aan de afspraken uit het Noordzeeakkoord en er ruimte is voor natuurherstel.