Magazine Update – voorjaar 2024
Artikel: Hoe bereikbaar is Nederland?
Onderzoek: Bomen voor betere biodiversiteit
Tijd voor reflectie
‘Lente in Bordeaux. Zes uur treinen vanaf Rotterdam, en ik sta in het hart van deze heerlijke stad. Ook wel de één na mooiste stad van Frankrijk genoemd – Parijs gaat voor. Ik ben een paar dagen alleen op pad. Dwalen door een nog onbekende plek. Door het alledaagse leven van de Bordelais. Mijn eigen dagelijkse drukte even lekker thuis en op ons Utrechtse kantoor.
Onlangs werd Bordeaux gekroond tot Europese hoofdstad van slim toerisme. Vanwege zijn duurzaamheid en toegankelijkheid. In het historische hart van de stad is de auto in de ban gedaan, overal zijn goede fietspaden. Deelfietsen vind je overal. De elektrisch aangedreven tram is de parel van het openbaar vervoer en verbindt alle wijken met elkaar, én met de regio. Hypermodern en toegankelijk voor iedereen. Grote schuifdeuren, geen trappen of drempels.
Ik denk terug aan het verbond dat we kortgeleden sloten met maatschappelijke organisaties en bedrijven. Van NS tot FNV tot HandicapNL. Met dertig organisaties lieten we Den Haag weten dat het bereiken van dagelijkse voorzieningen voor steeds meer mensen een probleem is. Nederland is nog steeds volledig ingericht op de automobilist en dat moet anders. Een kwart van de Nederlanders heeft helemaal geen auto. We willen beter openbaar vervoer dat toegankelijk is voor iedereen en meer doorfietspaden. In deze Update meer daarover.
We nemen je mee langs het werk dat we de afgelopen maanden deden. We overhandigden demissionair ministers Van der Wal en De Jonge ons onderzoek naar groenere steden. Ook over de toekomst van Schiphol was van alles te doen. We zorgden ervoor dat omwonenden van de luchthaven gehoord werden door de Europese Commissie. Hun dagelijks leven wordt volledig beheerst door de herrie en vuiligheid uit de vliegtuigmotoren. De overheid kan dat niet langer terzijde schuiven.
Naast het feit dat we druk bezig zijn met ons dagelijks werk, is het ook een tijd van reflectie, analyseren en vooruitkijken. De verhoudingen in de Tweede Kamer zien er sinds de verkiezingen heel anders uit. En dat betekent veel voor een organisatie waarvoor lobby en beleidsbeïnvloeding kerntaken zijn. Daarvoor gingen we zelfs digitaal buurten bij onze westerburen. Volhouden. Afstand nemen en reflecteren. En weer doorgaan.’ ●
– Marjolein Demmers, directeur Natuur & Milieu
‘Wij zien nog steeds kansen voor groen beleid’
De Tweede Kamerverkiezingen van november en het verloop van de formatie maken de kans op een rechts kabinet iedere dag groter. Natuur & Milieu behaalt veel van haar impact in aanpassingen van wet- en regelgeving. Wij richten ons daarbij vooral op politici en ambtenaren in Den Haag. Wat betekent de verkiezingsuitslag voor onze strategie en manier van werken?
Karen van den Einden, Senior Adviseur Public Affairs van Natuur & Milieu: ‘De nieuwe politieke realiteit biedt een grote nieuwe uitdaging voor ons. Maar Natuur & Milieu houdt nauwgezet in de gaten wie er straks aan het roer zit en waar we raakvlakken kunnen ontdekken met onze doelen.’
Tegelijk staan de verkozen partijen zelf ook voor een grote
uitdaging: zij moeten het vertrouwen van de kiezers herstellen. ‘Het goede nieuws is dat politici dit vertrouwen alleen kunnen herstellen door het eerlijke verhaal te vertellen,’ zegt Karen. ‘Het verhaal over de uitdagingen waar ons land voor staat. Wij zien daarbij nog steeds kansen voor groen beleid. Zo zijn de grootste partijen allemaal overtuigd van het belang van betere Europese treinverbindingen en een eerlijk verdienmodel voor boeren.’
Duidelijk is wel dat het lastiger wordt om echt ambitieus natuur- en klimaatbeleid voor elkaar te krijgen. We spraken het Britse E3G, een onafhankelijke denktank die zich bezighoudt met klimaatverandering. Hoe gingen zij het afgelopen decennium om met een conservatieve
regering?
Tumultueuze periode
De laatste paar jaar is het onrustig in het Britse parlement. Helemaal sinds het land de Europese Unie verliet. Vele minister-presidenten passeerden de revue en allemaal brachten ze wat anders mee in het parlement. Doordat conservatieve partijen en parlementariërs meer aandacht kregen, veranderden de debatten over duurzaamheid flink. Daarmee steeg ook het verzet tegen klimaatmaatregelen. Die werden als dwingend en duur neergezet; iets wat wij in Nederland ook terugzien.
Ed Matthew, campagnedirecteur bij E3G, vertelt: ‘Nadat de conservatieven in 2010 aan de macht kwamen, veranderde alles. Ze namen snel afstand van het groene beleid dat ze in de oppositie hadden gesteund. Ze namen standpunten in die uit de olie- en gasindustrie kwamen. Een paar voorbeelden: de Groene Investeringsbank werd verkocht, het teruglevertarief voor onder andere zonnepanelen werd afgeschaft, de isolatiesubsidies werden met de helft verlaagd en windenergie op land werd verboden.’
‘We moesten onze strategie veranderen,’ vervolgt Ed. ‘We maakten uitgebreide analyses van wat mensen echt beweegt. Wat vinden zij belangrijk en wat zijn hun uitdagingen? Woningen in het noorden van het land waren bijvoorbeeld heel slecht geïsoleerd. De conservatieven wilden graag stemmen winnen in Noord-Engeland. Dus daar concentreerden we ons toen op.’
‘Daarbij is het erg belangrijk hoe je je boodschap brengt en vooral ook welke woorden je kiest. We hebben veel tijd gestoken in de formulering van teksten: welke argumenten werken wel en welke komen niet aan?’
Anders nadenken
Karen: ‘We leren veel van ngo’s als E3G. Uiteraard blijven wij werken aan onze klimaat- en biodiversiteitsdoelen. Maar we gaan anders nadenken over de manier waarop. Het gaat dan minder over klimaat, en meer over gezondheid, leefbaarheid, natuurbeleving en overlast. Over verspilling en eerlijk beleid. Daarbij werken we minder vanuit de analyse van wat de grootste impact heeft, en meer vanuit wat mensen bezighoudt en raakt.’
Gelukkig tonen onderzoeken aan dat mensen klimaat en natuur wel degelijk nog steeds belangrijk vinden. En niet alleen linksstemmend, maar ook rechts publiek vindt het relevant. Maar wat ook uit deze onderzoeken komt, is dat wel duidelijk moet zijn wat voor invloed de maatregelen hebben op hun omgeving of leven.
‘Deze onderzoeken bevestigen onze insteek dat het goed is klimaat- en natuuronderwerpen los te trekken uit de polarisatie. Om juist te focussen op wat mensen belangrijk
vinden en wat hen bezighoudt. Bijvoorbeeld meer groen in de leefomgeving en minder steen. Daarbij moeten we wel beseffen en accepteren dat de verandering langzamer kan gaan dan we willen, en soms met kleinere stappen. Binnen de beperkingen zijn er genoeg mogelijkheden,’ legt Karen uit.
Ed: ‘Eén onderdeel van onze nieuwe strategie was het opbouwen van allianties met bedrijven, waarvan we wisten dat de conservatieven ernaar zouden luisteren. We gebruikten de allianties en vele voorbeelden uit het bedrijfsleven in onze lobby. Daarmee lieten we zien dat het bedrijfsleven veel verder wilde gaan dan het nieuwe conservatieve beleid.’
Karen licht toe dat ook Natuur & Milieu dit pad bewandelt: ‘Ook wij zoeken nu nóg meer de samenwerking op en we bouwen aan nieuwe coalities met bedrijven die betrokken zijn bij klimaat- en natuurbeleid en die zich erover uitspreken.’ Zoals bij het manifest over bereikbaarheid waar u over leest op pagina 10. Karen vervolgt: ‘Zo bereiden we ons voor op een nieuw kabinet en proberen we de visie die zij voor Nederland hebben te beïnvloeden.’
Hoopvol advies
‘Het allerbelangrijkste: houd de moed hoog en wees niet te negatief,’ sluit Ed af. ‘Je verliest wat directe invloed, maar je zult nieuwe manieren vinden om nog steeds impact te bereiken. Bijvoorbeeld door veel samen te werken met bedrijven die vooruit willen.’ ●
Bereikbaarheid als prioriteit
Jan Willem Streefkerk, senior projectleider Mobiliteit, nam het initiatief om met dertig organisaties de campagne ‘Samen verkleinen we de afstand‘ te starten. Want bij het werk, het ziekenhuis, de supermarkt of de school moet iedereen gemakkelijk kunnen komen. We sloegen met maatschappelijke organisaties als NS, KWF, Fietsersbond en Milieudefensie de handen ineen.
Wist je dat één op de drie mensen die een auto hebben, deze eigenlijk niet kunnen betalen? Het probleem is: ze durven hem niet de deur uit te doen, omdat goede alternatieven ontbreken. Veel belangrijke plekken in Nederland zijn namelijk niet goed bereikbaar zonder auto. ‘Wij maken ons daarom hard voor beter en toegankelijker openbaar vervoer, voor goede doorfietspaden en veilige wandelroutes. En
voor woonwijken waar iedereen gemakkelijk bij de supermarkt of school komt. Ook zonder auto. Zo kan iedereen meedoen, zorgen we voor gezondere lucht, en voor veilige, groene wijken,’ vertelt Jan Willem.
Op achterstand staan
Belangrijke bestemmingen zoals scholen, ziekenhuizen, werk en supermarkten zijn steeds vaker slecht bereikbaar met het ov, de fiets of lopend. Dat terwijl een grote groep mensen geen auto heeft. Bovendien kunnen veel mensen geen auto rijden vanwege een beperking of een andere medische reden. Jan Willem: ‘Dit zorgt ervoor dat groepen mensen sociaal worden uitgesloten of een afstand krijgen tot de arbeidsmarkt. Want hoe kom je zonder auto op je werk als dat op een bedrijventerrein ligt waar geen bussen stoppen of goede fietspaden naartoe lopen?’
Samen verkleinen we de afstand
‘Om dit onderwerp onder de aandacht te brengen, begonnen we rond ons manifest “Samen verkleinen we de afstand” een campagne,’ vertelt Jan Willem. ‘Dit bracht een golf van emoties teweeg. Veel mensen herkennen zich in het probleem dat belangrijke bestemmingen moeilijk te bereiken zijn. Het is onrechtvaardig dat een diverse groep mensen – in steden en in dorpen – hier iedere dag mee worstelt. Dat terwijl er juist meer wordt geïnvesteerd in autowegen en parkeerplaatsen dan in andere vervoersvormen. Alternatieve vervoermiddelen krijgen niet de aandacht die ze verdienen.’
Jan Willem sluit af: ‘Deze zes maatregelen dragen bij aan een betere, gezondere en veiligere bereikbaarheid van essentiële voorzieningen voor iedereen. Met de juiste politieke keuzes is dit haalbaar. Daar zet ik me de komende periode vol voor in.’
Manifest
Wij vinden dat de overheid ons land anders moet inrichten. Samen met dertig andere maatschappelijke organisaties hebben wij het manifest aangeboden aan Tweede Kamerleden. Wij roepen het nieuwe kabinet op om deze maatregelen te nemen:
- Stel doelen vast om ervoor te zorgen dat dagelijkse bestemmingen beter bereikbaar worden.
- Weeg veiligheid, gezondheid, leefomgeving en toegankelijkheid evenredig mee bij investeringen.
- Zorg dat ministeries samenwerken aan betere bereikbaarheid.
- Zorg dat woningen worden gebouwd dicht bij waar mensen werken en winkelen.
- Geef provincies en vervoersregio’s meer middelen om te zorgen voor beter regionaal openbaar vervoer, betere doorfietsroutes en grotere leefbaarheid in dorpen.
- Zorg ervoor dat gemeenten hun straten groen, gezond en veilig kunnen inrichten. ●
Groen, groener, groenst in de stad
Helaas is er in steden nog maar weinig plek voor dieren en planten. Er verdwijnen steeds meer soorten uit de stad, de biodiversiteit staat onder druk. Ook in steden moet natuur de ruimte krijgen. We spraken erover met onze programmaleider Groene Stad, Wilma Berends.
Waarom groene steden?
Wilma: ‘Gemiddeld is 75 procent van de buitenruimte van steen en asfalt. Dat pakt niet alleen negatief uit voor de dieren en planten, maar ook voor de bewoners. Meer natuur heeft namelijk een bewezen positief effect op onze gezondheid en ons welzijn. Bovendien helpt het tegen wateroverlast, droogte en hittestress. Daarom zetten wij ons in voor groene steden.’
Bomen voor betere biodiversiteit
Vorig jaar voerde Natuur & Milieu een bomenonderzoek uit in 28 grote Nederlandse gemeenten, met data van 2,5 miljoen bomen. Daaruit blijkt dat driekwart van de geplante bomen goed is voor de biodiversiteit in de stad. Bijvoorbeeld een tamme kastanje, beuk of wintereik.
‘Helaas blijkt ook dat gemeenten zogenaamde invasieve exoten planten,’ vertelt Wilma, ‘en dat dat door de jaren heen niet is afgenomen.’ Invasieve exoten zijn boomsoorten die hier van nature niet voorkomen en die schadelijk zijn voor dieren en planten in hun buurt. Denk hierbij aan een Amerikaanse eik, sering of een hemelboom. Wilma: ‘We hopen dat gemeenten aan de hand van deze studie nog eens goed kijken naar hun bomenbeleid. En dat ze gaan voor de échte biodiversiteitsboosters!’
Bomenlijsten
In het kader van ons bomenonderzoek stelden we een groene en een zwarte bomenlijst op. Die wijzen gemeenten de goede richting op en helpen ze de juiste bomen te kiezen. De groene bomenlijst bestaat uit 97 boomsoorten. Daarop staan vooral inheemse soorten, omdat deze passen bij ons milieu, de omgeving en de dieren en planten die hier leven. De zwarte bomenlijst bestaat uit 33 soorten die zich vaak makkelijk verspreiden en andere bomen, planten en dieren verdringen. ‘Het is niet eenvoudig om de biodiversiteit in steden te verbeteren,’ legt Wilma uit. ‘Maar door slim te planten, kunnen gemeenten de vogels en insecten in de stad echt vooruithelpen. We blijven er in gesprekken met politici en ambtenaren op aansturen dat er normen worden vastgelegd in beleid. Ook zetten wij ons in dat er regels komen voor gemeentes waar groenvoorzieningen in de buurt aan moeten voldoen.’ ●
'Natuur in de buurt is belangrijk voor mensen, dieren en planten. Regels over hoeveel en welke soort natuur er in de buurt komt, helpen om onze steden een prettigere plek te maken.’
Colofon
Redactie: Karen van den Einden, Mark de Jongh, Floor Krommenhoek, Sandra van Kuijk en Dieuwertje Penders
Eindredactie: Jeroen Teitler (Teitler Tekst)
Met dank aan: Wilma Berends, Marjolein Demmers, Ed Matthew, Jan Willem Streefkerk en Rob van Tilburg.
De Update is een uitgave voor donateurs en relaties van Natuur & Milieu en verschijnt twee keer per jaar. Bekijk andere edities.
De mooie projecten in ons magazine zijn mede mogelijk gemaakt door steun van onze donateurs. Steun ook ons werk en word donateur. Iedere donatie draagt bij aan het realiseren van concrete oplossingen voor natuurherstel en klimaatverandering.
April 2024 © Natuur & Milieu