Magazine Update – najaar 2025
Onderzoek: Hoe dring je bestrijdingsmiddelen terug?
Interview: Jarenlange strijd voor een CO2-heffing
Langzaam van buiten, onstuitbaar van binnen
‘Ik schrijf dit woord aan u een dag na de uitslagen van de Tweede Kamerverkiezingen. De zetelverdeling wordt nog berekend, de formatie moet nog beginnen. In onze ‘huiskamer’ op kantoor liggen de verfrommelde peilingen nog op tafel. In de hoek een toren pizzadozen, op het prikbord de formulieren van onze verkiezingsquiz. De campagnetijd is voorbij. En eerlijk gezegd: dat vind ik heerlijk. Even geen talkshows vol interrupties, geen relletjes die groter worden dan de werkelijkheid, geen eindeloze stroom meningen over meningen.
Windstil wordt het natuurlijk niet. De formatie belooft ingewikkeld te worden. Toch overheerst bij mij vandaag vooral hoop. Hoop op een middenkabinet dat koers houdt en knopen durft door te hakken. Een kabinet dat ook moeilijke keuzes niet uit de weg gaat wanneer die nodig zijn voor de lange termijn. Een kabinet dat ons land door stikstof-, water- en klimaatopgaven loodst. Geen vertragingstechnieken meer, maar doelgericht en met een warm hart voor alle betrokkenen.
Tegelijkertijd is duidelijk dat politiek niet alles bepaalt. Onder het rumoer is een beweging voelbaar die minder schokt en schommelt. Iets wat zich minder laat sturen door peilingen of coalitiepuzzels. Zoals Stef Bos zingt: ‘De dagen van het jaar lijken te vertellen hoe het ons vergaat, maar er is een onderstroom die de richting bepaalt.’ Die onderstroom is voelbaar: tijdens de klimaatmars afgelopen oktober, in de allianties die we sluiten, in gesprekken met onze donateurs en fondsen. Steeds meer mensen weten: we kunnen niet op de pof van de aarde blijven leven. Het kan eerlijker, schoner, toekomstbestendiger. En daaraan bouwen wij iedere dag.
Die verandering gaat niet in een rechte lijn. Soms zetten we drie stappen vooruit en één terug, zoals bij de CO2-heffing waarover je in deze Update leest. Maar terwijl het op het Binnenhof soms piept en kraakt, verandert het land. Oesterriffen keren terug. Repareren wint terrein. Energiearmoede staat eindelijk op de agenda. Boeren, supermarkten en overheid vinden elkaar in het terugdringen van bestrijdingsmiddelen. Dat is systeemverandering: langzaam van buiten, onstuitbaar van binnen.’ ●
– Marjolein Demmers, directeur Natuur & Milieu
Pilot laat zien hoe telers, supermarkt, ministerie en Natuur & Milieu samenwerken aan duurzame teelt: Minder gif, meer toekomst: zo werkt de landbouw aan verandering
Hoe dring je het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw flink terug, zónder dat de boer erop achteruitgaat? Om die vraag te beantwoorden startte Natuur & Milieu een pilot, samen met drie telers, Lidl, onderzoeksbureau CLM en het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Voor deze Update spreken we Rutger Westerhof, projectleider bij Natuur & Milieu, en aardappelteler Jan Ham over de pilot.
In Nederland gebruiken we in de landbouw nog altijd veel chemische bestrijdingsmiddelen. Dat levert hoge opbrengsten op, maar heeft ook een prijs: een prijs voor de natuur, het water én onze gezondheid.
Samen werken aan minder gif
In deze tweejarige pilot zoeken we praktische alternatieven voor chemische bestrijdingsmiddelen. Onze doelen: zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen gebruiken, en nieuwe kennis opdoen over natuurvriendelijke methodes. Dat is hard nodig, volgens Rutger Westerhof, projectleider bij Natuur & Milieu.
Kennis, durf en ondersteuning
‘We vinden resten van bestrijdingsmiddelen inmiddels overal,’ vertelt Rutger. ‘In de bodem, het water en zelfs in de lucht. En ze raken niet alleen de plagen waarvoor ze bedoeld zijn. Ze raken óók insecten die we keihard nodig hebben, zoals bijen, vlinders en zweefvliegen. Dat heeft grote gevolgen voor de biodiversiteit. En uiteindelijk ook voor ons voedsel.’
De pilot draait om twee belangrijke stappen: minder middelen gebruiken én de schadelijkste middelen vervangen. Dat vraagt om een andere manier van werken, zegt Rutger. ‘Zelfs op dezelfde grond, met hetzelfde gewas. Dat laat zien dat het echt anders kan. Maar dan moet je wel kennis, durf en ondersteuning samenbrengen.’
Slimme technieken en monitoring
Om de impact op de natuur te verkleinen, worden in de pilot verschillende nieuwe technieken getest. Zoals een ecoploeg die het bodemleven spaart en slimme maairobots voor onkruidbestrijding. Ook wordt het gebruik van uv-licht tegen schimmels getest. ‘Elk gewas heeft zijn eigen uitdaging,’ vertelt aardappelteler Jan Ham. ‘Een aardappel in een veld vraagt om andere technieken dan een aardbei in de kas.’
Rutger vult aan: ‘Onkruid wegspuiten is nu vaak goedkoper dan het toepassen van duurzame oplossingen. Maar als we niks doen, betalen we uiteindelijk een veel hogere prijs. Namelijk verlies aan biodiversiteit, meer vervuild water en schade aan de gezondheid. We moeten investeren in alternatieven. Daarmee zetten we écht grote stappen.’
Naast de technische oplossingen speelt ook monitoring een belangrijke rol. Duurzamere landbouw betekent ook: minder snel ingrijpen. In plaats daarvan misschien even wachten en aankijken. Daarvoor moet je wel intensiever monitoren. Vaker het land in om te kijken hoe het ervoor staat met de plagen en schimmels. Rutger: ‘We merken in het project nu al dat het echt een verschil kan maken om daarin te investeren.’
De pilot zit nu aan het eind van het eerste oogstjaar. En dat betekent: delen, leren en doorpakken. In kennissessies worden de ervaringen besproken met andere telers, adviseurs, beleidsmakers en partijen in de keten.
Ketenbrede samenwerking is de sleutel
De pilot laat zien hoe belangrijk het is om in de hele keten samen te werken. Van teler tot supermarkt. Natuur & Milieu brengt in de pilot de nieuwste kennis in, denkt kritisch mee en houdt scherp in de gaten of de doelen worden gehaald. Rutger: ‘We zijn niet alleen gesprekspartner, maar ook aanjager. Het is onze rol om de milieuimpact centraal te houden. En om ervoor te zorgen dat de lessen uit deze pilot op de juiste plekken terechtkomen.’
Jan Ham ziet toekomst in deze aanpak. ‘We merken steeds sterker dat gangbaar telen zonder chemie en kunstmest de toekomst gaat worden. Daarom zijn we graag al in een vroeg stadium bij dit proces betrokken.’ ●
Nieuwe website Natuur & Milieu: Toegankelijk, gebruiksvriendelijk en inclusief
Misschien heb je het al gezien: Natuur & Milieu heeft een compleet nieuwe website! De site is sneller, overzichtelijker en ontworpen met oog voor mens én milieu. Van kleurcontrasten tot duurzaamheid, alles is onder handen genomen. Zo vindt iedereen moeiteloos zijn weg naar betrouwbare informatie en inspiratie voor een duurzamer leven.
Toegankelijk, gebruiksvriendelijk en inclusief
Een duurzame samenleving is pas echt inclusief als iedereen kan meedoen, zonder drempels. Dat geldt ook digitaal. We zetten met de nieuwe website een belangrijke stap in het verbeteren van de digitale toegankelijkheid en inclusiviteit. We willen dat álle bezoekers moeiteloos hun weg vinden. Ongeacht achtergrond of beperking.
Razendsnel, soepel en duurzaam online
De site is vooral ontworpen voor mobiele telefoons. De ervaring op telefoons en tablets is hierdoor nét zo fijn als op een desktop. Dat sluit aan bij de manier waarop steeds meer bezoekers onze inhoud bekijken. De website laadt razendsnel en heeft een kleinere digitale voetafdruk.
Slimme navigatie
De navigatie is helemaal opnieuw bedacht. Met data-analyse is gekeken naar wat bezoekers belangrijk vinden en hoe ze het liefst door de site bewegen. Het resultaat: een logischer menu, met heldere namen. En in de volgorde die het meest efficiënt is. Daarnaast is er een slimme zoekfunctie toegevoegd. Zo ben je binnen enkele klikken bij de juiste informatie of inspiratie. ●
‘Met de nieuwe vormgeving zetten we in op eenvoud en helderheid. Geen overbodige details. Wel: contrastrijke kleuren, veel witruimtes en toegankelijke typografie. Zo ontstaat rust, ruimte en leesbaarheid. Daardoor kan iedereen de inhoud prettig ervaren.'
'Onder de motorkap is de site ook vernieuwd. Dankzij een robuuste structuur, moderne techniek en snelle laadtijden werkt de website soepel op elk apparaat. Zo vind je zonder drempels wat je zoekt. En bovendien met zo min mogelijk energieverbruik.'
Programmaleider Michèlle Prins over de CO2-heffing: ‘Toen was het ons succes, nu is het onze tegenslag’
Natuur & Milieu viert successen, liefst met taart in de keuken. Maar soms gaan dingen niet zoals gehoopt. Of zijn ze ronduit balen. Zo werd in juni onze jarenlange strijd voor een CO2-heffing met één motie in de Tweede Kamer tenietgedaan. Dit terwijl we ons intensief inzetten voor de verduurzaming van de industrie en de heffing een cruciale stap was om de klimaatdoelen te halen. Michèlle Prins, programmaleider Industrie, vertelt over deze recente tegenslag.
De CO2-heffing, hoe zat het ook alweer?
‘We hebben hard gewerkt om vervuiling door de industrie te beprijzen. En met succes: in 2019 werd de CO2-heffing aangekondigd. De industrie betaalt daarmee voor de uitstoot die boven een afgesproken norm uitkomt. De heffing is onderdeel van het klimaatakkoord en een prachtig instrument, ook vanuit liberaal-rechtse partijen: je zet een prijs op vervuiling en laat de markt vervolgens zijn werk doen.’
Toch kwam er weerstand vanuit de industrie op deze heffing. Wat gebeurde er?
‘De meeste bedrijven hoefden pas in 2025 echt te betalen, daarom hoorde je er de afgelopen jaren weinig over. Dit jaar groeide de weerstand. Er werd lobby opgezet om de heffing af te schaffen. Eigenlijk zien we al langer dat het slecht gaat met bepaalde delen van de industrie, door hoge energiekosten en concurrentie vanuit China. Toen de CO2-heffing er ook nog bij kwam, nam de industrie deze mee in haar roep om steun.’
Kun je stellen dat de CO₂-heffing te veel was
voor de industrie?
‘Nee, dat is het wrange. Als je inzoomt ontdek je dat deze heffing helemaal niet de reden is dat het slecht gaat. Sommige bedrijven zeggen zelfs: ook zonder die CO2-heffing had ik mijn fabriek moeten sluiten. In mijn ogen is de verslechterde concurrentiepositie gebruikt als een soort excuus om klimaatbeleid af te zwakken. Dat was onze frustratie. Er wordt aan klimaatbeleid getornd om een probleem op te lossen dat eigenlijk heel anders in elkaar zit.’
Toch werd de motie aangenomen om de CO2-heffing buiten werking te stellen. Hoe ging je hiermee om?
‘Ik voelde me bijna persoonlijk verbonden met deze CO2-heffing. Ook omdat ik bij onderhandelingen over het klimaatakkoord was. Toen was het ons succes en nu is het onze tegenslag. Na de motie dacht ik wel: ik heb er geen zin meer in, zak er allemaal maar in. Ik heb dus flink zitten balen, daar was gelukkig ook ruimte voor. Maar bij een milieuorganisatie werken betekent ook dat je vaak je zin niet krijgt. Daarna moet je weer door.’
Moedig voorwaarts dus. Hoe blijft Natuur & Milieu
zich inzetten voor een schone industrie?
‘Een prijskaart hangen aan vervuiling is cruciaal als we van een fossiel naar een duurzaam systeem willen. Daar zijn we van overtuigd. Daarom zitten we nu aan een overlegtafel met het ministerie en de industrie, om alternatieven te zoeken met dezelfde werking. Uiteindelijk kom je toch uit op een soort heffing. Bijvoorbeeld één waarbij bedrijven die met een goed duurzaamheidsplan komen, korting krijgen op hun CO2-heffing. Ik hoop dat we die richting uit gaan, maar we zitten nog midden in dit proces.’
Een CO2-heffing voor de industrie klinkt als een ver-van-mijn-bedshow. Wat kunnen mensen thuis doen?
‘Zes jaar geleden werd de eerste grote klimaatmars gelopen. Daarvan was het beprijzen van vervuiling een belangrijk onderdeel. Mensen gingen er massaal voor de straat op. Dat helpt de politiek ook om hier besluiten over te nemen. Ik geloof hier echt in: spreek je uit, ook al is het tegen je tante of moeder of klimaatsceptische vriend. Laat je stem horen.’ ●
De grootste hype van het eiland had veren
‘Leeggeknabbeld staat-ie daar. Een dapper appel-malusboompje, in een voortuin in Midsland, Terschelling. Vijftien collega’s achter het tuinhek slaken een zucht. Gevlogen is-ie: die vogel, die felbegeerde pestvogel, waar we sinds het aanlanden van de boot achteraan zitten. Volgens de website waarneming.nl zou-ie precies hier hebben gezeten. Met vier vrienden, opgevet en wel. Vanmorgen is er nog één gespot op Vlieland, maar dat is het dan. Onze zeldzame Siberische gast is stilletjes vertrokken.
Afgelopen weekend liep ik met collega’s de Terschellingse Berenloop. Een halve marathon langs wad, dorp, duin en strand. Ons team waaiert uit, maar af en toe een fluitend passerend blauw Natuur & Milieu-shirtje doet wonderen voor je competitiviteit. ‘Ik heb het zwaar, maar er ligt niemand in de berm, dus mijn collega’s zijn hier kennelijk ook overheen gekomen.’ Dus door.
Natuurlijk is finish aan de voet van de vuurtoren Brandaris het doel. Maar er is een tweede missie, minstens zo fel: die pestvogel vinden. Vrijdagavond aan het diner begint het, en tot op de boot terug blijft hij in al zijn afwezigheid tóch onze mascotte.
En de verliefdheid blijft: dat bijna geschminkte koppie, dat kittige kuifie, het onverwacht gele staartpuntje. En dan die naam. ‘Pestvogel’, omdat hij vroeger overvloog in strenge winters, precies wanneer de pest huishield. Een brenger van slecht nieuws dus. Nee, dan de Engelse naam, Bohemian Waxwing. Rondzwervend, met verwijzing naar de wasachtige glans op zijn veertjes. Veeg me maar op.
Ondertussen blijkt uit internationaal onderzoek dat Nederland in de top tien staat van landen die zich het minst verbonden voelen met de natuur. Slecht nieuws, want binnen de natuurbeweging is het besef juist dat hoe sterker mensen zich met de natuur verbonden voelen, hoe groter de kans dat ze haar beschermen.
Misschien krijgt precies daarom één pestvogel zoveel mensen in beweging. Omdat er diep vanbinnen nog altijd iets opveert, een golfje geluk, wanneer we een glimp opvangen van iets moois, iets wilds. Een vogel, een duin dat ineens goud kleurt, een eekhoorn in een stadspark. Misschien zijn we die verbondenheid niet kwijt, maar is ze alleen even stil. En komt ook zij weer terug, als we goed blijven kijken.’ ●
– Dieuwertje Penders, persvoorlichter Natuur & Milieu
Colofon
Redactie: Marije Allemekinders, Mark de Jongh en Dieuwertje Penders
Eindredactie: Jeroen Teitler (Teitler Tekst)
Met dank aan: Marjolein Demmers, Jan Ham, Naomi Jansen, Michèlle Prins en Rutger Westerhof
De Update is een uitgave voor donateurs en relaties van Natuur & Milieu en verschijnt twee keer per jaar. Bekijk andere edities.
De mooie projecten in ons magazine zijn mede mogelijk gemaakt door steun van onze donateurs. Steun ook ons werk en word donateur. Iedere donatie draagt bij aan het realiseren van concrete oplossingen voor natuurherstel en klimaatverandering.
November 2025 © Natuur & Milieu