Elektrische auto’s en accu’s: hoe duurzaam zijn ze?

De productie van een auto-accu heeft een groot aandeel in de totale CO2-uitstoot van een elektrische auto. Toch is een accu beter voor het milieu dan benzine of diesel. Het voordeel van een accu is namelijk dat je de materialen niet kwijtraakt, zoals dat wel gebeurt bij verbranding van brandstoffen. Je kunt een groot deel van de materialen waar de accu uit bestaat weer recyclen en opnieuw gebruiken.

Om de duurzaamheid van een product te bepalen is het belangrijk om naar de hele levenscyclus van het product te kijken. In dit geval kijk je van het mijnen van grondstoffen voor de auto, tot het moment dat de auto zijn laatste ritje maakt. Dan blijkt dat een elektrische auto in zijn hele leven 58% minder CO2 uitstoot dan een benzineauto. Misschien denk je: dat is nog steeds te veel. Daarom is het belangrijk dat we werken aan duurzamere accu’s en iedereen daarnaast op groene energie gaat rijden.

De accu is nog lang niet duurzaam genoeg om twee redenen. Allereerst heb je voor accu’s grondstoffen nodig, zoals kobalt en lithium. Kobalt komt maar op een beperkt aantal plekken ter wereld voor; naar schatting wordt tweederde van de kobalt gewonnen in de Democratische Republiek Congo. Mensenrechtenorganisaties doen regelmatig verslag van de slechte arbeidsomstandigheden in deze mijnen. Vaak vindt er ook kinderarbeid plaats. Ook aan de winning van lithium in bijvoorbeeld Bolivia en China zitten flinke schaduwzijdes, wat betreft mensenrechten, arbeidsomstandigheden, waterverbruik en aantasting van natuur. Dat willen we natuurlijk niet en moet anders. Ten tweede komt bij de productie van accu’s nog steeds veel CO2 vrij. Gemiddeld veroorzaakt het productieproces van de accu meer dan de helft van de totale uitstoot.

Beter beleid en strengere afspraken
Natuur & Milieu is aangesloten bij het Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen-convenant. Daarbij maken we afspraken met betrokken bedrijven om problemen aan te pakken die plaats vinden bij het mijnen van grondstoffen en de productie van accu’s.

In de nieuwe wetgeving van de Europese Unie wordt ook vastgelegd dat over de gehele keten verantwoording moet worden afgelegd: het zogenaamde due diligence-beleid. Onze Europese partner, milieuorganisatie Transport & Environment heeft er met andere organisaties voor gezorgd dat deze wetgeving voor alle materialen geldt die in de accu zitten.

Technische innovaties
Onderzoekers en autofabrikanten spannen zich in om het aantal materialen in accu’s te verminderen. Veel automerken gaan nu over op zogenaamde LFP-accu. LFP staat voor lithium-ferro-phosphate, in normaal Nederlands: lithium-ijzer-fosfaat. Deze accu heeft een aantal welkome voordelen: je hebt geen kobalt en nikkel meer nodig, de accu gaat veel langer mee en er is minder brandgevaar. Het nadeel is wel dat de accu een kleinere energieopslag heeft; je moet dus wat vaker laden. Toch wordt de LFP al veel gebruikt, bijvoorbeeld in sommige Tesla auto’s.

Een andere nieuwkomer is de solid-state-accu. Deze superaccu kan veel meer energie opslaan en daarom verder rijden, sneller opladen en is ook nog eens veiliger en lichter. Onderzoek van de Europese milieuclub Transport & Environment toont aan dat met dit soort accu’s de totale CO2- uitstoot van een elektrische auto met 40% daalt! We zijn er dus heel blij mee dat er nu volop wordt geïnvesteerd om deze technologie verder te ontwikkelen. Naar verwachting duurt het wel nog zo’n acht jaar voordat we deze techniek op grote schaal kunnen toepassen.

Betere recycling van accu’s
Elk land is verplicht om accu’s te verzamelen. In Nederland wordt dit onder andere gedaan door Stichting Autoaccu Recycling Nederland (ARN) en Stibat. De accu’s worden verzameld en veelal buiten de Europese Unie gerecycled. Daar komt binnenkort verandering in als er naast Noorwegen, ook in Zweden en Duitsland grote recyclefabrieken worden gebouwd.

Het grote voordeel hiervan: we hoeven minder grondstoffen te mijnen. Daarom willen we dat het recycleproces verder verbeterd wordt. In de Europese Unie worden er op dit moment afspraken gemaakt over recycling. Bijvoorbeeld: vanaf 2026 moet 90% van al het nikkel en kobalt in accu’s worden hergebruikt. Over lithium is er helaas nog discussie. Europa is daar nog terughoudend in. Bij Natuur & Milieu willen we dat er minstens 70% van het lithium gerecycled wordt binnen nu en drie jaar. De Europese Raad houdt het nog op 35%. Zonde, want lithium is een kostbaar materiaal en bovendien ook heel hard nodig voor andere zaken in de energietransitie.

We halen de benodigde materialen nu vaak van buiten Europa. Omdat we voor accu’s voorlopig lithium nodig blijven hebben, is het belangrijk dat we naar Europese reserves gaan kijken en mijnen in Europa openen. Op dit moment is er één lithiummijn in Europa, namelijk in Portugal. Maar er zijn meer lithiumvoorraden in Europa, bijvoorbeeld in Servië, Tsjechië, Duitsland en Engeland. Duitsland is recent een proef gestart om lithium te winnen uit ‘geothermische pekel’. Dit is de meest duurzame lithium ter wereld. Het waterverbruik en de CO2-uitstoot zijn minimaal. De schatting is dat er genoeg lithium is voor 400 miljoen elektrische auto’s.

Voor nu is China belangrijk voor zowel de grondstoffen, als de productie van accu’s. Kobalt halen we uit de Democratische Republiek Congo, lithium uit Bolivia, Chili, Argentinië en Australië. Grafiet halen we uit China en mangaan uit Zuid-Afrika en Australië. Veel gesleep met grondstoffen dus. En er is vaak ook maar weinig bekend over de oorsprong en de manier waarop deze grondstoffen gedolven zijn. Goede redenen dus om de mogelijkheden te verkennen voor grondstofwinning uit de Europese voorraden.

De accu van een elektrische auto gaat over het algemeen lang mee, zo’n acht jaar en verliest weinig capaciteit, gemiddeld 2% per jaar. Daarom is het belangrijk dat elektrische auto’s ook als tweedehands model worden gebruikt. Eenmaal geproduceerde autoaccu’s moeten we zo lang mogelijk gebruiken.

Als een accu minder dan 80% van de originele capaciteit heeft, is hij toe aan vervanging. Maar dit betekent niet dat de accu onbruikbaar is. De accu kan opgeknapt worden om vervolgens weer voor hetzelfde doel gebruikt te worden. Hiervoor moet de accu wel circulair worden ontworpen en goed worden onderhouden.

Daarna kan de batterij worden gerecycled. Daarbij kunnen de materialen uit de oude batterijen weer gebruikt worden voor nieuwe batterijen. Hergebruik voor andere doeleinden kan ook, maar is vaak lastiger omdat de batterijen al te oud zijn voor hergebruik door de snelle technologische ontwikkelingen.

Iedereen een eigen auto past niet meer bij deze tijd wat ons betreft. Vooral voor de mensen die in de stad wonen is een deelauto een prima perspectief. In de grote steden zijn die volop beschikbaar. De leefbaarheid van onze steden gaat erop vooruit als er minder auto’s rijden en staan. Het levert mooiere straten op, waar naast een paar parkeerplekken ook ruimte is om te spelen en voor extra groen. Meer groen kunnen we heel goed gebruiken om hitte te bestrijden en wateroverlast te voorkomen.

Naast deelauto’s pleiten wij voor verbetering van openbaar vervoer, meer fietspaden, meer ruimte voor voetgangers, en slimmere combinaties van vervoersmiddelen. Wil je weten of je goedkoper uit bent met een eigen auto of deelauto? Business Insider liet in 2022 zien dat je in veel gevallen met een deelauto goedkoper uit bent, ook als je de auto op meerdere dagen nodig hebt. Daarnaast schreven wij een hand-out voor autodelen. Neem eens een kijkje en ontdek of autodelen een interessante optie is voor jou.