Recycling van plastics

Plastics bestaan uit zogenaamde polymeren: lange ketens van moleculen met veel koolstof. De meeste plastics (meer dan 99%) worden gemaakt uit aardolie, maar ze kunnen ook uit hernieuwbare bronnen worden gemaakt. Om plastic een gewenste eigenschap mee te geven (bijvoorbeeld buigzaam of juist hard), kunnen andere moleculen worden toegevoegd aan deze koolstofketen, dit worden additieven genoemd.

De meeste plastics zijn in theorie recyclebaar. Ze kunnen na gebruik worden gesmolten en daarna gevormd tot een nieuw (en dus gerecycled) product. Sommige plastics kunnen, nadat ze eenmaal een bepaalde vorm hebben gekregen, niet opnieuw worden gesmolten en zijn dus niet recyclebaar. Gelukkig gaat het maar om 8% van de totale productie.

Sinds 2010 wordt plastic in Nederland apart ingezameld en opgehaald voor recycling. Momenteel recyclen we in praktijk minder dan 50% van het plastic verpakkingsmateriaal dat in Nederland op de markt komt. In de Europese Unie ligt het recycle-percentage gemiddeld nog lager. Wereldwijd is het percentage nog heel laag: 14% wordt gescheiden ingezameld en slechts 5% wordt gerecycled. Eenderde van het verpakkingsmateriaal wordt überhaupt niet ingezameld en komt in het milieu terecht. Dit is een belangrijke oorzaak van plastic soup aan de kust van Zuidoost-Azië.

Elke gemeente mag zelf kiezen hoe zij huisvuil inzamelt. In sommige gemeenten mag je daarom wel plastic, blik en drankkartonnen bij het restafval doen, maar in andere gemeenten niet: daar moet je ze gescheiden inleveren als PMD-afval. Dit komt doordat gemeentes met verschillende afvalverwerkingsfabrieken samenwerken. Sommige fabrieken hebben inmiddels slimme technieken ontwikkeld, waardoor zij het afval beter kunnen scheiden dan dat mensen dat vooraf doen. Mensen worden namelijk niet zo goed geholpen bij het afval scheiden. Op veel verpakkingen staat soms helemaal niet vermeld in welke bak je welk deel van de verpakking moet gooien. Daardoor worden er nog best wel eens foutjes gemaakt en zo kan het gebeuren dat een lading afval alsnog niet goed te recyclen zijn. Zonde!

Wanneer je een plastic verpakking bij het PMD-afval hebt gedaan, wordt het bij het inzamelstation gewogen en op kwaliteit gecontroleerd. Partijen die te veel vervuiling bevatten (bijvoorbeeld door etiketten of additieven), worden afgekeurd en gaan naar de verbrandingsoven. Partijen die zuiver genoeg zijn, worden samengeperst en gaan naar een sorteerstation. Ze worden daar zo goed mogelijk op soort gesorteerd, versnipperd en gesmolten. Dan wordt er granulaat van gemaakt (kleine bolletjes) die in een nieuw product terechtkomen. Denk aan speelgoed, bloempotten, dashboards, tuinstoelen of buizen.

Plastic is er in talloze vormen, maten, kleuren en flexibiliteit – bedenk het maar en het bestaat waarschijnlijk. Heel handig om precies de verpakking te ontwerpen die nodig is, maar wel lastig en duur om te recyclen. De veelheid aan kleuren bijvoorbeeld maakt het voor sorteermachines lastig om plastics van niet-plastics te scheiden. Ook de verschillende soorten plastics (denk aan een PET-fles versus plastic folie) maken dat recycling van plastic lastig is: zij verstoren elkaars recycling als scheiding en sortering niet volledig lukt. Nu is het vaak zo dat gerecycled plastic van mindere kwaliteit is dan nieuw plastic en mede daardoor is de vraag naar gerecycled plastic ook laag. Wij pleiten er daarom voor om de samenstelling van plastic verpakkingen uniform te maken.

De ene soort plastic is de andere niet. Zoals gezegd, worden de meeste plastics gemaakt uit aardolie, maar er zijn ook plastics die gemaakt worden uit hernieuwbaar materiaal (biobased plastics). En soms is plastic biologisch afbreekbaar, ook wel composteerbaar of biodegradeerbaar genoemd. Kan je dan aan de verpakking zien in welke afvalbak je het moet weggooien en wat betekent dat voor recycling? We leggen het je uit.

Biobased plastic wordt gemaakt uit hernieuwbare, biologische materialen, zoals maiszetmeel, suikerriet of plantaardige vetten en oliën. Het heeft in principe dezelfde eigenschappen als plastics die gemaakt worden uit aardolie en mag daarom gewoon bij het PMD-afval. Het voordeel van biobased plastic is dat het gemaakt wordt uit een hernieuwbare bron (in tegenstelling tot plastic gemaakt van aardolie) en dat het meestal minder broeikasgasuitstoot veroorzaakt. Maar biobased plastic heeft ook nadelen. De grondstoffen worden vaak geproduceerd op landbouwgrond, en dat kost ruimte. Die ruimte kan ook gebruikt worden voor de productie van voedsel. Bovendien worden er voor het verbouwen van de grondstoffen kunstmest en bestrijdingsmiddelen gebruikt. De productie daarvan kost energie en het gebruik levert schade op aan natuur en ecosystemen.

Biodegradable plastics (biologisch afbreekbare of composteerbare plastics) zijn plastics die afbreken onder invloed van zonlicht, vocht of bacteriën. Ze bevatten soms stoffen die helpen bij de afbreekbaarheid. Ze kunnen zowel van aardolie als van biologische materialen worden gemaakt. Omdat deze afbraak vrijwel niet onder natuurlijke omstandigheden plaatsvindt is dit geen oplossing voor zwerfafval of plastic soup. Ook in het GFT-afval hebben we er meer last dan plezier van. Dat komt omdat het pas vergaat als het lang genoeg in een composteermachine zit (minstens 12 weken), en in Nederland is de verblijftijd in zo’n installatie hooguit 1-4 weken. In die tijd vergaat het plastic niet volledig, maar valt het uiteen in kleinere stukken, die via compost weer in het milieu terechtkomen. Biodegradeerbaar plastic is alleen zinvol in van die zakjes die in de GFT-bak in de keuken mogen. Deze variant vergaat namelijk wel volledig en op die manier kan plastic helpen om de ingezamelde hoeveelheid composteerbaar afval te verhogen. .

Samengevat betekent dit het volgende:

•  ‘Gewone’ plastics en biobased plastics hebben dezelfde samenstelling en mogen bij het PMD-afval, maar alleen als ze niet biologsich afbreekbaar zijn.
• Biologisch afbreekbaar plastic vergaat niet in de natuur en ook niet volledig in de huidige composteerinstallaties. Het moet daarom bij het restafval. Ook afbreekbaar plastic mag je dus niet op de composthoop gooien of in de natuur achterlaten.
• Het is natuurlijk nog het beste om onnodige verpakkingen te voorkomen. Stop je lunch bijvoorbeeld een broodtrommel in plaats van in een boterhamzak.
• De productie van plastic, die begon aan het begin van de 20e eeuw, is in de afgelopen 100 jaar enorm gegroeid.
• Geschat wordt dat 95% van de waarde van plastic verpakkingsmateriaal verloren gaat voor de economie na een korte gebruikscyclus, zonde!

DBP
Europees parlement
Milieu Centraal
Darrin Qualman