Hoe erg is voedselverspilling?

In Nederland gooien we thuis gemiddeld 34,3 kg eetbaar voedsel ­– dus geen schillen of botten – per persoon per jaar weg. 4,8 kg voedsel zit zelfs nog onaangeraakt in de verpakking of schil wanneer het in de kliko verdwijnt. In totaal verspillen we thuis 9,5% van al het voedsel dat we kopen, met een gemiddelde waarde van € 120 euro per persoon per jaar. Huishoudens hebben een aandeel van ca. 23 tot 32 % in de totale voedselverspilling van de hele keten (inclusief producenten, horeca en supermarkten). Dat betekent dus dat de totale hoeveelheid verspild voedsel in ons land ongeveer 4 keer zo groot is!  Meer cijfers? Bekijk het rapport van het Voedingscentrum.

Voedselverspilling is natuurlijk zonde van goed voedsel, helemaal als je bedenkt dat er nog steeds 820 miljoen mensen op aarde in hongersnood leven.¹ Maar wat zijn nou precies de gevolgen voor het milieu? Wereldwijd wordt een derde van al het geproduceerde voedsel verspild.  Met het verspillen van voedsel, verspil je ook alle grondstoffen en hulpbronnen die voor de productie zijn gebruikt, zoals vruchtbaar land, water, arbeid en energie. Als we geen voedsel verspilden, konden we deze landbouwgrond en het benodigde water teruggeven aan de natuur en energie besparen. Het is niet voor niets dat een mondiale halvering van de voedselverspilling in 2030 deel uitmaakt van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties.

De gevolgen voor het milieu hangen af van het soort voedsel dat wordt weggegooid. Over het algemeen wordt er relatief weinig vlees verspild, maar toch is dit nog zo’n 7% van al het weggegooide voedsel. De veestapel produceert echter veel broeikasgassen en gebruikt veel land, water en voer.  Voor iedere kilo rundvlees bijvoorbeeld moet een koe 13 kilo voedsel eten, dat ook vaak weer wordt verbouwd. Daardoor is de milieu-voetafdruk van weggegooid vlees per kilo veel groter dan die van andere verspilde voedingsmiddelen. De milieu-voetafdruk per kilo van brood (21% van het verspilde voedsel), groente (11%)  en aardappelen (8%) is over het algemeen relatief laag. Maar we gooien er zoveel van weg dat de totale belasting toch hoog is.

Bijna iedereen, jij misschien ook wel! Opvallend is dat zo’n 75% van de consumenten denkt minder voedsel weg te gooien dan de gemiddelde landgenoot. De meeste mensen onderschatten daarmee hun eigen verspil en overschatten de mate waarin ze spaarzaam omgaan met hun voedsel. Toch tellen kleine beetjes weggegooid voedsel in een jaar aardig op. Uit onderzoek² blijkt dat eenpersoonshuishoudens en jongeren het meest verspillen. Naarmate mensen ouder zijn, gooien ze minder weg. Dat laatste komt mogelijk door hun opvoeding (zij of hun ouders hebben voedselschaarste meegemaakt) en het feit dat zij daardoor beter weten hoe ze verspilling moeten voorkomen.

Tabel 1: Meest verspild vast en dik vloeibaar voedsel in 2019 (zowel absoluut als relatief)
NB: afgeronde cijfers a) Berekend op het vermijdbare gedeelte van het product. b) Gecorrigeerd voor wateropname tijdens het koken (% van het droge product zoals aangekocht).

Mensen kopen gemakkelijk te veel door grote verpakkingen, aanlokkelijke aanbiedingen en door impulsaankopen. Ook halen mensen soms te veel eten in huis door gebrek aan overzicht in de koelkast en voorraadkast. Het is daarnaast soms lastig om precies in te schatten hoeveel eten je nodig hebt, zeker als je kinderen (of andere tafelgenoten) hebt met een wisselende eetlust en voorkeuren. Daardoor koken mensen vaker iets te veel dan te weinig. Het verschil tussen de houdbaarheidsdata ‘ten minste houdbaar tot’ en ‘te gebruiken tot’ is ook niet voor iedereen duidelijk. Wanneer producten niet op de juiste manier worden bewaard, kan dat tenslotte ook grote gevolgen hebben voor de houdbaarheid, waardoor een deel van ons voedsel onnodig belandt bij het gft-afval. Een verspillingsrisico lijkt overal op de loer te liggen.

Om je op weg te helpen, zetten we wat tips voor je op een rij.

Tips tegen voedselverspilling in de supermarkt

• Mensen die geen boodschappenlijstje gebruiken, verspillen 40% meer dan gemiddeld. Check dus even je voorraadkast en koelkast en maak een lijstje. Op de iPhone vind je de app ‘Herinneringen’ waar je je boodschappen in kwijt kunt en kunt afvinken in de winkel. Je kunt het lijstje ook samen beheren met je partner, zodat degene die tijd heeft om de boodschappen te doen, ook altijd een actueel boodschappenlijstje bij zich heeft. Voor Android-toestellen kun je hiervoor de app ‘Wunderlist’ gebruiken.
• Gebruik – indien mogelijk – altijd een mandje in plaats van een karretje. Je voelt dan het gewicht van al je aankopen en je hebt minder ruimte voor impulsaankopen.
• Val ook niet voor aanbiedingen met gootverpakkingen van kort houdbaar voedsel als je weet dat je dat niet op tijd kunt opmaken.
• Pak nooit het achterste product uit de schappen omdat dit langer houdbaar is. Je werkt verspilling in de supermarkt zelf zo in de hand.
• Probeer eens de app ‘Too Good to Go’ of shop bij een supermarkt die korting geeft op producten die dezelfde dag weg worden gegooid. Zo red je voedsel van de voedselverspilling! Wel je geredde voedsel netjes opeten, hè?

Tips tegen voedselverspilling thuis

• Houd bij hoeveel jouw huishouden ongeveer eet en meet hoeveelheden af. Dat scheelt aanzienlijk! Met de Bewaarwijzer van het Voedingscentrum kun je snel en handig checken hoe je verse producten en restjes op de juiste manier bewaart, en hoe lang ze houdbaar zijn.
• Maak ook goed gebruik van je vriezer om de houdbaarheid van eten en restjes te verlengen. Je kunt meer invriezen dan je denkt!
• Onthoud dat houdbaarheidsdata vooral een indicatie geven. Gebruik je zintuigen: oogt het nog goed? Ruikt het nog goed? Tenslotte: smaakt een klein hapje nog goed? Je kunt de heerlijkste curries, wraps, soepen en pasta’s maken met die ‘vergeten groenten’ in jouw koelkast!
• Kleine restjes kun je verwerken in een restdiner: salades, stoofpotjes, pastasauzen en soepen lenen zich bijzonder goed voor dit doel!

Tips tegen voedselverspilling buitenshuis

• Vraag de volgende keer in een restaurant eens om een kleinere portie of één of twee voorgerechten als hoofdgerecht. Zo help je restaurants om na te denken over hun eigen verspilling.
• Waren je ogen groter dan je buik, vraag dan om een ‘foodybag’ en geniet de volgende dag van een lekkere lunch. Bij het Voedingscentrum lees je hoe je de maaltijd veilig bewaart en verhit.
• En ben je bij iemand uitgenodigd om te eten en dreigen de restjes van het diner of borrel te worden weggegooid? Durf dan eens brutaal voor te stellen dat je de restjes mee naar huis neemt. Daar weet jij vast wel raad mee!

Niet alleen door consumenten, maar ook door Nederlandse restaurants worden per jaar miljoenen kilo’s voedsel weggegooid. Wij zijn partner van de stichting Samen Tegen Voedselverspilling om voedselverspilling tegen te gaan in alle hoeken van onze samenleving: thuis, in de horeca en in de supermarkt.

Bronnen
¹ Food and Agricultural Organisation – Verenigde Naties, 2019
² SIRE, 2019