Het verborgen dilemma: opruimen van windmolenparken op zee en de impact op natuur

De komende jaren groeit het aantal windmolenparken op zee enorm. Zo zal bijna één derde van alle hernieuwbare energieproductie in 2050 van een windpark op zee komen. Maar wat gebeurt er als een windmolen te oud wordt? De oudste parken worden in 2027 en 2028 ontmanteld, mits ze geen verlengde vergunning krijgen. Bij ontmanteling i geldt er momenteel een volledige opruimplicht, waarbij ál het materiaal dat ooit is toegevoegd boven en onder de zeebodem, volledig wordt verwijderd en waar dat kan gerecycled of hergebruikt. Denk hierbij aan de molen, de fundering, kabels en alle steenbestorting voor stabiliteit van de windmolen. Daarbij gaat helaas ook alle aanwezige natuur verloren, zoals te zien is op onderstaande afbeelding. We staan achter deze opruimplicht, want er zitten namelijk ook veel waardevolle grondstoffen in de turbine. Maar dat natuur verloren kan gaan, leidt tot een onwenselijke situatie: de biodiversiteit is juist zo nodig. Dit is nog onvoldoende in beeld bij bedrijven en beleidsmakers. Daarom onderzocht Natuur & Milieu uitgebreid het onderwerp, de dilemma’s rond de huidige opruimplicht van windparken op zee. We keken of er alternatieven zijn voor volledige verwijdering en aan welke voorwaarden die dan moeten voldoen.

De windmolens op zee bieden een unieke kans om de natuur in de Noordzee te versterken. Huidige regelgeving schrijft de volledige verwijdering van alle structuren na de operatie voor, waardoor de zeebodem in de oorspronkelijke staat wordt hersteld. Hierbij wordt dus voorbijgegaan aan de potentiële gevolgen voor de biodiversiteit en de gezondheid van ecosystemen. De uitdaging is om een evenwicht te vinden tussen ontmanteling van de windmolens én het behalen van de doelstellingen op het gebied van natuurherstel en circulariteit. Wij willen de balans zien tussen ontmanteling, natuurbehoud en duurzaam materiaalgebruik. Dit hoort een centraal punt te worden in het beleid van de overheid en het bedrijfsleven.

Uit ons onderzoek komen de volgende aanbevelingen:

• Overweeg de mogelijkheid om windturbines gedeeltelijk te ontmantelen wanneer er waardevolle natuur is ontstaan. Dan hoeft bijvoorbeeld alleen de windmolen afgezaagd te worden en blijft de steenbestorting rond de fundering liggen. Daardoor ondervindt de aanwezige natuur zo min mogelijk last van de werkzaamheden.
• Ontwikkel een zogenaamd afwegingskader waarmee per windmolenpark in kaart wordt gebracht of de aanwezige natuur gedeeltelijke ontmanteling rechtvaardigt. Het doorlopen van dit afwegingskader heeft als resultaat dat een windmolenpark gedeeltelijk of volledig verwijderd moet worden.
• Neem gedeeltelijk ontmantelen mee in het ontwerp van toekomstige windmolenparken. Daarbij kan een park ook dusdanig ontworpen worden dat het een aantrekkelijke plek is voor natuur om zich te vestigen.
• Zorg ervoor dat een windmolenpark ontworpen wordt zodat deze heel lang mee kan gaan. Dan wordt de natuur een langere tijd niet verstoord omdat er minder vaak ontmanteld hoeft te worden. Huidige windmolenparken gaan 25 jaar mee, eigenlijk zou dit richting de 50 à 100 jaar moeten gaan. Het meest belangrijk daarbij is om ervoor te zorgen dat de fundering langer mee kan gaan en geschikt wordt gemaakt voor hergebruik bij nieuwe turbines.
• Zorg voor langdurige monitoring en natuurbescherming op locaties waar gedeeltelijk ontmanteld is. Hiermee wordt voorkomen dat de aanwezige natuur last ondervindt van andere activiteiten (zoals visserij en scheepvaart) op de Noordzee.

Natuur & Milieu en Stichting De Noordzee zetten zich met ons gezamenlijk programma De Rijke Noordzee in voor aanscherping van de tendercriteria (aanvraagprocedure voor de vergunningen) voor nieuwe windparken. De eerste stap is dat het mogelijk wordt om vanwege natuurwaarden onder strikte condities, een windmolenpark gedeeltelijk te ontmantelen.