Stikstof

Stikstof is overal om ons heen, al kun je het niet zien of ruiken. Veel van onze lucht bestaat uit stikstof. Het is van zichzelf niet schadelijk voor mens en natuur, maar er zijn verbindingen van stikstof en andere stoffen in de lucht die (in grote hoeveelheden) wél schadelijk kunnen zijn. Dat zijn stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3). Stikstofoxiden komen vooral in de lucht door uitlaatgassen van verkeer en de uitstoot van industrie. Ammoniak komt in de lucht door met name de mest van dieren in de veeteelt.

Te veel stikstof in de lucht, bodem en het water is slecht voor de natuur. Het zorgt ervoor dat de bodem verzuurt en dat kalk uit de grond verdwijnt. Kalk is belangrijk voor planten en dieren. Vogels hebben bijvoorbeeld kalk (calcium) nodig voor sterke botten. Als er minder kalk in de bodem zit, komt er ook minder kalk in planten en insecten terecht. Daardoor krijgen vogels en andere dieren niet genoeg binnen.

Sommige planten groeien juist harder door stikstof, zoals brandnetels en bramen. Zij overwoekeren kwetsbare soorten zoals heide en zonnedauw. En juist die planten zijn belangrijk voor vlinders, rupsen en insecten. Zo neemt de biodiversiteit af: de variatie in planten en dieren verdwijnt stap voor stap.

Ook de waterkwaliteit lijdt onder te veel stikstof.  In sloten, plassen en meren neemt de algengroei toe. Er ontstaat algensoep: een dikke laag die het wateroppervlak afdekt. Hetzelfde geldt voor kroos. Door de kleine plantjes lijkt het water wel van goede kwaliteit, maar het resultaat is dat het water troebel en donker wordt; waterplanten en vissen krijgen te weinig zuurstof en licht.

Nederland heeft al weinig natuur, en de soortenrijkdom staat onder druk. Door de stikstofuitstoot te verlagen, kunnen we onze natuur behouden en herstellen. Minder stikstof is ook goed voor de luchtkwaliteit, het water én onze gezondheid.

De landbouw is verantwoordelijk voor een groot deel van de stikstofdepositie i in Nederland. Maar niet alleen. Ook industrie, verkeer, luchtvaart en huishoudens hebben een bijdrage aan de uitstoot. Daarnaast waait een gedeelte van de stikstof de grens over naar Nederland. Nederland ‘exporteert’ bijna 4 keer (!) meer stikstof naar het buitenland dan er geïmporteerd wordt. (CBS)

Je ziet dat grassen steeds meer te zien zijn op plekken waar bijvoorbeeld voorheen de heide mooi paars kleurde. Let bij je volgende wandeling of fietstocht eens op de begroeiing in de bermen of in het bos. Hier zal je nu veel brandnetels en bramen vinden. Die planten overwoekeren zeldzame en kwetsbare planten. Dieren – zoals de wilde bij en vlinders – hebben in hun leefgebied verschillende soorten planten nodig die verschillen van bloeitijd, zodat ze het hele jaar voedsel hebben. Naast de intensieve landbouwmethoden, bestrijdingsmiddelen en verstedelijking, hebben ze dus ook last van stikstof.

Stikstof die in de bodem neerslaat, heeft ook effect op de wortels van bomen. Door de verzuring sterven nuttige schimmels rond boomwortels af. Die schimmels zijn belangrijk voor de bomen om voedingsstoffen uit de bodem op te nemen. Vooral eikenbomen hebben hier last van.

Ondanks dat de omgeving groen blijft, gaat de natuur in ons land hard achteruit omdat de stikstofuitstoot blijft stijgen. Als we niks doen aan de uitstoot zullen verschillende planten- en dierensoorten uitsterven. Dat heeft grote gevolgen voor het hele ecosysteem. Onze voedselproductie komt zwaar onder druk te staan, omdat we afhankelijk zijn van bestuivende insecten, een gezonde bodem en schoon water.

Daarnaast kunnen we vanuit de Europese Commissie een hoge geldboete opgelegd krijgen door het niet halen van de vastgestelde doelen en het niet houden aan de regels. Dit kan economische effecten hebben. En als de uitstoot niet afneemt, worden er geen vergunningen afgegeven voor het bouwen van bijvoorbeeld woningen.

Alleen door de uitstoot van stikstof flink te verlagen, kunnen we kwetsbare natuur in Nederland behouden en herstellen. Veel oplossingen en maatregelen voor de stikstofcrisis hebben ook een positief effect op ons klimaat, de biodiversiteit en onze gezondheid. Daarom is het van groot belang om problemen met de biodiversiteit en ons klimaat tegelijk aan te pakken met de stikstofcrisis.

Alle sectoren – dus niet alleen de landbouw, maar ook mobiliteit, industrie en luchtvaart – moeten een bijdrage leveren om de uitstoot te verminderen. Een circulaire aanpak i beschermt en herstelt de natuur en helpt de boer naar natuurvriendelijke landbouw. Met de juiste wet- en regelgeving kan en moet de Nederlandse industrie omschakelen van een energie-intensieve, fossiele industrie naar een duurzame koploper. En de luchtvaart mag niet verder groeien. Wat ons betreft is er dan ook geen ruimte om Lelystad Airport te openen.