Wat is biodiversiteit?

Biodiversiteit betekent letterlijk de verscheidenheid aan leven. Het gaat niet alleen om het aantal planten en dieren, maar ook om de relaties tussen en binnen die verschillende soorten. Er zijn drie onderdelen die samen bepalen hoe rijk de biodiversiteit is.

1. Het eerste is de variatie in soorten. Denk aan alle vogels, bomen, vissen, bloemen en insecten die je kent. Hoe meer soorten, hoe sterker het geheel.
2. Het tweede onderdeel bestaat uit ecosystemen. Dat zijn complete leefgebieden zoals bossen, heidevelden, duinen, sloten en oceanen.
3. Het derde onderdeel is genetische diversiteit. Dat zijn de verschillen binnen soorten. Een appelboom is geen exacte kopie van een andere appelboom. Juist dat verschil zorgt ervoor dat soorten zich kunnen aanpassen aan veranderingen.

Samen vormen deze drie niveaus een netwerk dat vergelijkbaar is met een stevig bouwwerk. Als één onderdeel wegvalt kan het geheel uit balans raken.

Biodiversiteit komt dus in verschillende vormen voor. De bekendste is soortenrijkdom. Dat merk je bijvoorbeeld in een tuin waar vlinders vliegen, vogels zingen en verschillende planten bloeien. Hoe meer soorten er samenleven, hoe beter het systeem werkt.

Een tweede vorm is de diversiteit aan ecosystemen. Elk landschap heeft zijn eigen kenmerken. Een bos werkt anders dan een waddenplaat. Een rivier voedt weer andere planten en dieren dan een duinvallei. Deze afwisseling maakt de natuur veerkrachtig.

De derde vorm is genetische variatie. Dat klinkt technisch, maar je ziet het elke dag. Denk aan alle verschillende hondenrassen. Of aan de vele soorten appels in de winkel. Deze variatie binnen soorten zorgt ervoor dat planten en dieren zich kunnen blijven aanpassen aan droogte, ziektes of temperatuurverschillen. Zonder genetische diversiteit is een soort kwetsbaar.

Een bijentuin waarin bloemen groeien die hier van nature voorkomen laat goed zien hoe soorten elkaar versterken. De bloemen leveren nectar. De bijen bestuiven de planten. De planten op hun beurt bieden voedsel aan vogels die insecten eten. Zo ontstaat er een klein maar levendig ecosysteem.

Een agrarisch gebied laat zien hoe biodiversiteit onder druk kan staan. Het lijkt misschien groen, maar deze grote eenvormige velden bieden weinig voedsel en schuilplaatsen voor insecten en vogels. Ook daar kan de biodiversiteit herstellen als boeren werken met akkerranden vol bloemen of met meerdere gewassen door elkaar.

Het waddengebied is een heel ander voorbeeld. Daar leven zeehonden, schelpdieren, vissen en trekvogels samen in een dynamisch landschap. De getijden zorgen voor constante verandering. Deze afwisseling maakt het een van de rijkste ecosystemen van Nederland.

Voor elk van deze gebieden geldt dat hoe meer soorten samenwerken, hoe sterker de natuur wordt.

Biodiversiteit is niet alleen iets van natuurgebieden. Het zit overal om ons heen. De klimop tegen een gevel waar een merel zijn nest bouwt. De bij die van bloem naar bloem vliegt in een straat vol bloembakken. De paddenstoelen die op gevallen tak groeien in het park.

Wie goed kijkt, ziet dat elk stukje groen invloed heeft op dieren en planten. Juist daarom helpt het als tuinen, balkons en parken zo divers mogelijk zijn. Kleine keuzes kunnen veel betekenen. Een struik die bessen draagt. Een vijver waar libellen op afkomen. Een grasveld dat mag bloeien. Samen vormen ze een netwerk dat de natuur sterker maakt.

Veel mensen vragen zich af of biodiversiteit hetzelfde is als natuur. Dat is niet helemaal zo. Natuur is een breed begrip. Biodiversiteit gaat specifiek over de variatie aan leven binnen die natuur. Je hoort er tegenwoordig meer over doordat biodiversiteit wereldwijd onder druk staat. De hoeveelheid soorten neemt af en ecosystemen raken beschadigd. Dit heeft direct gevolgen voor onze gezondheid en voedselvoorziening.

Dan wordt de natuur minder stabiel. Bestuiving neemt af, ziektes krijgen meer kans en de bodem verliest vruchtbaarheid. Het systeem kan dan niet meer goed herstellen. Daarom is bescherming zo belangrijk.