Natuur & Milieu vindt dat met het huidige beleid niet de fundamentele verandering wordt bereikt die nodig is om biodiversiteit te herstellen en beschermen. Pas wanneer de noodzaak van herstel structureel wordt meegenomen in bijvoorbeeld beleidsvorming voor landbouw en ruimtelijke inrichting, krijgt het systeem kans om te herstellen. Welke programma’s en richtlijnen zijn er? En waar ontbreekt het aan en welke keuzes zijn nodig?
Het algemene beleid voor herstel van biodiversiteit wordt gevormd vanuit verschillende lagen. Op mondiaal niveau is de belangrijkste overeenkomst het Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework (KM-GBF). Dit kader werd in 2022 overeengekomen tijdens de COP15 van het VN Biodiversiteitsverdrag (CBD). Er zijn 23 doelen vastgesteld om de wereldwijde biodiversiteitsverlies voor 2030 te stoppen en tegen 2050 een duurzame harmonie tussen mens en natuur te realiseren. Het richt zich op behoud van ecosystemen, beschermen van soorten, veiligstellen van diensten van de natuur, het eerlijk verdelen van baten uit biodiversiteitsgebruik en het mobiliseren van benodigde financiering. Dit kader zet de route uit voor landen wereldwijd, inclusief Europa en Nederland, om geïntegreerde en meetbare doelen te behalen.
Op Europees niveau bouwt de Europese Unie haar biodiversiteitsbeleid voort op de doelstellingen van het Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework. Dit komt bijvoorbeeld terug in het aanstellen van Natura 2000-gebieden, beschermde natuurgebieden door heel Europa, en ook nieuwe wetgeving voor natuurherstel. De EU heeft concrete targets ingediend om de wereldwijde afspraken te implementeren en de eigen regelgeving daarop af te stemmen. Ook initiatieven als de European Green Deal en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) zijn nauw verbonden met deze wereldwijde biodiversiteitsdoelen.
Op nationaal niveau vertaalt Nederland deze internationale en Europese kaders in het Nationaal Biodiversiteit Strategie & Actieplan (NBSAP), waarbinnen programma’s als het Deltaplan Biodiversiteit en het Natuurnetwerk Nederland (voorheen Ecologische Hoofdstructuur) opereren. Nederlandse beleidsmaatregelen zijn afgestemd op de actiepunten en doelstellingen uit het KM-GBF en de EU-biodiversiteitsstrategie.
Er is dus sprake van beleid, samenwerking en ambities. Toch zien we dat de biodiversiteit, zoals beschreven het artikel ‘De staat van de biodiversiteit in Nederland’, nog altijd achteruitgaat. Dat komt doordat beleid vaak versnipperd is en omdat uitvoering en handhaving achterblijven.
Hoewel er dus aan herstel van biodiversiteit wordt gewerkt, zijn er duidelijke redenen waarom de resultaten beperkt blijven. Een belangrijk knelpunt is dat veel maatregelen vrijwillig zijn. Zonder wettelijke verplichtingen blijft het moeilijk om grote veranderingen in bijvoorbeeld een landbouwsysteem door te voeren.
Daarnaast zijn verantwoordelijkheden verdeeld over verschillende bestuurslagen. Gemeenten, provincies en de landelijke overheid hebben allemaal een rol in natuurbeleid, maar werken niet altijd vanuit hetzelfde kader. Dat maakt uitvoering complex en traag.
Financiering is een ander knelpunt. Herstel van biodiversiteit vraagt om langdurige investeringen in natuurbeheer, subsidies voor natuurvriendelijke landbouw en ondersteuning voor gemeenten die hun groene infrastructuur willen uitbreiden.
Ook botsen biodiversiteitsdoelen regelmatig met andere belangen, zoals woningbouw, verkeer of landbouwproductie. Hierdoor schuiven noodzakelijke maatregelen vaak vooruit. Terwijl biodiversiteit, zoals uitgelegd in het artikel ‘Biodiversiteit onder druk’, juist nu bescherming nodig heeft.
Tot slot blijft monitoring een uitdaging. Zonder goed inzicht in de staat van natuur en in de effecten van maatregelen, is het lastig om beleid bij te sturen.
Biodiversiteit herstellen en beschermen, vraagt een verandering van ons huidige systeem. Het betekent dat we op een andere manier bekijken hoe we omgaan met landbouw, met ruimte en ook binnen welke grenzen grote industrie kan opereren. Het vraagt om natuurvriendelijke landbouw die niet afhankelijk is van chemische bestrijdingsmiddelen. Om landschapsinrichting waarbij ruimte is voor houtwallen, bloemenvelden en oude knotwilgen. Meer daarover lees je in het artikel ‘Biodiversiteit en landbouw’.
Het vraagt ons ook om het vergunningensysteem voor het lozen van afval in ons water door grote industrieën onder de loep te nemen.
Daarnaast moet biodiversiteitherstel een harde voorwaarde worden in ruimtelijke plannen. Dat betekent dat nieuwe woonwijken, infrastructuur of bedrijventerreinen vanaf het begin rekening houden met natuur. Groen moet worden opgenomen als vast onderdeel van ontwerp en beleid.
Er zijn ook duidelijke verplichtingen nodig. Niet alleen vrijwillige afspraken, maar wettelijke kaders die zorgen voor bescherming van soorten en herstel van leefgebieden.
Tot slot vraagt effectief biodiversiteitsherstel om meer middelen. Investeringen in natuurbeheer, ecologische verbindingen en duurzame landbouw zijn noodzakelijk om het systeem weer robuust te maken.
