Een nieuw klimaatpakket: welke kansen heeft het kabinet laten liggen?
Eind april publiceerde het kabinet een pakket met nieuwe maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan. Het klimaatpakket leidt tot minder CO2-uitstoot, wat positief en broodnodig is, maar er ontbreken maatregelen die ertoe leiden dat we gaan betalen voor milieuvervuiling. Daardoor ontstaat een ongelijke verdeling van lusten en lasten. Met name op het gebied van autovervoer en luchtvaart heeft het kabinet kansen laten liggen voor échte verduurzaming. Een grote teleurstelling, aangezien deze veranderingen nodig zijn om zo verregaande opwarming van de aarde tegen te gaan. Onze programmaleiders Nienke en Koen vertellen over onze inzet en welke kansen zij nu zien om alsnog duurzame verandering teweeg te brengen.
Voor het klimaatpakket er kwam, is er in opdracht van het kabinet een onderzoek gedaan door de onderzoeksgroep IBO Klimaatplan, onder leiding van Laura van der Geest. Zij onderzochten welke maatregelen helpen om onze klimaatdoelen te halen. We waren blij toen we in het onderzoeksrapport beleidsadviezen terugzagen waar wij al lange tijd op aandringen bij het kabinet. Wij hebben ook meegedacht met de ambtenaren en maatregelen aangereikt. Het klimaatpakket dat nu is gepubliceerd, is een enorme stap vooruit, waarbij het kabinet flink investeert om de CO2-uitstoot met 22 Megaton te verminderen. Er komen maatregelen die groene alternatieven verplichten, zoals de verplichting dat in 2035 alle energieproductie duurzaam moet zijn. Een andere goede stap is dat het kabinet mensen gaat helpen met het isoleren van hun huis. Helaas zijn er ook een aantal zeer effectieve maatregelen niet overgenomen in het uiteindelijke klimaatpakket. Daarover lees je meer in dit artikel.
Goede stappen, maar beleid kan effectiever
Nienke Onnen, onze programmaleider Mobiliteit: “In gesprekken met politici en ambtenaren maken we keer op keer duidelijk dat het kabinet in beleid moet kiezen voor een samenhangend beleid. Daarin horen maatregelen die het schone alternatief stimuleren, normen die duurzaam vervoer de standaard maken en maatregelen die het vervuilende alternatief beprijzen. Met die combinatie is klimaatbeleid het meest effectief. Nu zien we dat het kabinet vaak kiest voor stimulering via subsidies, maar de structurele keuzes zoals normeren en vervuiling beprijzen vooruitschuift. Dat doet af aan de effectiviteit van het beleid.” Bij Natuur & Milieu vinden we het essentieel dat we betalen voor vervuiling en tegelijkertijd het schone alternatief aantrekkelijker maken. Je kunt hier meer over lezen in het interview van onze directeur, Marjolein Demmers, met dagblad Trouw naar aanleiding van het nieuwe klimaatplan.
Welke kansen heeft het kabinet laten liggen?
Nienke: “Wij maken ons hard voor bewust, anders en schoner reizen Daarbij hoort beleid waardoor we in 2030 geen nieuwe fossiele auto’s meer kopen in Nederland. Een belangrijke stap daar naartoe is de zakelijke markt: als zakelijke leaseauto’s alleen nog elektrisch mogen zijn vanaf 2025, dan verdwijnen fossiele auto’s sneller en is er over een aantal jaren een groter aanbod elektrische auto’s op de tweedehands markt. Er waren plannen om deze maatregel door te voeren, maar helaas heeft deze toch niet het klimaatpakket gehaald.
De reden hiervoor is meer elektrische auto´s op de weg betekent dat er minder inkomsten voor de overheid zijn uit benzine-verkoop via de accijnzen. Door elektrische auto´s te verplichten zit het kabinet met een ‘inkomstengat’, ook wel derving genoemd. In het kabinet is geen overeenstemming hoe om te gaan met deze ‘misgelopen’ inkomsten. Een andere maatregel uit het klimaatpakket is dat werkgevers hun werknemers moeten stimuleren om met duurzame mobiliteitsvormen te reizen, maar dat staat haaks op een ander besluit. Het kabinet heeft namelijk eerder besloten de onbelaste reiskostenvergoeding te verhogen en accijnzen op brandstof (tijdelijk) te verlagen. Dat is onwenselijk, want daarmee stimuleer je juist dat mensen in de auto stappen. Het kabinet zou juist meer moeten investeren in alternatieven zoals ov en mobiliteitshubs.”
Koenraad Backers, onze programmaleider Luchtvaart: ”De luchtvaart is enorm vervuilend. Daarom is het belangrijk dat we minder gaan vliegen. Maar dat mag je niet zomaar verbieden. Daarom gaan we stapje voor stapje betalen voor de vervuiling van vliegen, zodat dat minder aantrekkelijk wordt. Maar de belasting op een vliegticket is anno 2023 nog maar net iets meer dan 26 euro. Dat zet geen zoden aan de dijk. Verhoging van de vliegtaks is een effectief middel om mensen minder te laten vliegen. De langste vluchten, zoals naar Bali bijvoorbeeld, geven de meeste vervuiling. Juist daar zou je met de prijs van een vliegticket op in kunnen spelen, zodat een langeafstandsvlucht duurder wordt. Helaas is dit geen onderdeel van het klimaatpakket geworden. Ook hadden we verwacht dat het kabinet de vliegtaks op z’n minst meer op het niveau had gebracht van andere landen, zoals buurlanden als Duitsland. Die hebben allang vliegbelasting op basis van de afstand die je aflegt. Het is belangrijk dat we daarin gelijk optrekken. Die kansen heeft het kabinet laten liggen. ”
Nienke: “Ook voor het stimuleren van schoner wegverkeer zet het kabinet belastingen niet slim in. Voor elektrische auto’s geldt straks geen vrijstelling voor de wegenbelasting. Deze vrijstelling zou positief zijn voor elektrische rijders, omdat deze auto’s door de accu zwaarder zijn. De wegenbelasting is deels gebaseerd op het gewicht van een auto en pakt nu dus nadelig uit voor schoner vervoer. Om elektrisch rijden aantrekkelijk te houden willen wij dat er een gewichtscorrectie komt voor dit extra gewicht. Dat is wel zo eerlijk, anders betaalt een elektrische rijder straks meer belasting dan iemand met een fossiele auto. Deze maatregel ontbreekt nu.”
Waar zet je je nu voor in om toch nog de gewenste maatregelen doorgevoerd te krijgen?
Het klimaatpakket was voor ons een belangrijke mogelijkheid om het kabinet aan te moedigen Nederland te verduurzamen. Dat die omslag nu maar tot op zekere hoogte gebeurt voor luchtvaart en mobiliteit, leidt er niet toe dat we bij de pakken neerzitten. Integendeel: we zijn blij met de stappen die het kabinet wél zet en gaan terug naar de tekentafel om verdere verduurzaming alsnog teweeg te brengen door goed klimaatbeleid. Koenraad: “Het klimaatpakket wordt nog doorgerekend door het Planbureau voor de Leefomgeving. Daaruit zal naar voren komen dat de luchtvaart door deze maatregelen weinig verduurzaamt. Ik verwacht dat het kabinet op een later moment nog een keer komt met maatregelen om de luchtvaart te verduurzamen. Anders ligt onze volgende grote kans bij de volgende verkiezingen.”
Nienke: “Hetzelfde geldt voor schoner reizen: de maatregelen daarvan worden nog doorgerekend en dat biedt opnieuw een kans voor verregaande verandering. Daarbij ligt er wel een uitdaging voor het kabinet: hoe ga je om met de belastinginkomsten die je misloopt, als we steeds minder en schoner gaan rijden? Die oplossing is er nog niet, maar wij moedigen het kabinet aan om daar snel verandering in te brengen. Ook zit er in het pakket een maatregel voor vergroening van personenvervoer. Dat is goed, maar we weten niet wat dat inhoudt. De uitwerking daarvan houden we ook nauw in de gaten, want daar liggen vermoedelijk ook nog kansen .”
Persvoorlichters
Voor persgerelateerde vragen kun je terecht bij een van onze persvoorlichters.
