Plantaardige melkvervangers en duurzaamheid

Voor veehouderij is veel land en water nodig, voor de dieren zelf en om gewassen te telen voor het veevoer. Daarnaast zorgt het transport voor de uitstoot van broeikasgassen, net als bijvoorbeeld koeien die methaan uitstoten, en wordt voor de productie van veevoer (gemaakt van onder andere soja) vaak bos gekapt. Dit heeft dus een negatieve impact op de natuur en de biodiversiteit. De productie van plantaardige melkvervangers stoot minder broeikasgassen uit en gebruikt minder land en (drink)water.

Om de totale milieu-impact van een melkproduct of alternatief te bepalen, moeten we kijken naar het hele productieproces: de teelt en de veehouderij, het transport en de bewerkingen om tot een glas melk te komen. De milieu-impact kan per product en per gebied sterk verschillen, maar door een gemiddelde te nemen over een groot aantal producenten is er een goede schatting te maken. Dit is gedaan in de studie van de University of Oxford, die laat zien dat het produceren van een glas koemelk bijna drie keer zoveel CO2-equivalent* uitstoot als de plantaardige varianten. Het verschil in landgebruik is zelfs nog groter. Uiteraard is die ruimte nodig voor het houden van de dieren, maar ook voor de productie van het veevoer wordt landbouwgrond gebruikt.

Omdat er bij plantaardige alternatieven geen dieren, en dus ook geen veevoer, nodig zijn voor de productie, wordt er minder water gebruikt. Voor het maken van een glas amandelmelk (amandelbomen hebben veel water nodig) en rijstmelk is ongeveer half zoveel water nodig als voor de productie van koemelk. Voor soja- en havermelk is dit nog veel lager.

Het afgelopen jaar is er veel te doen geweest over sojaplantages en ontbossing. Het grootste deel van de verbouwde soja wordt gebruikt in veevoer voor de veehouderij. Vaak is de soja voor veevoer niet duurzaam geproduceerd. De productie hiervan gaat ten koste van bossen. In de Nederlandse diervoedersector zijn wel initiatieven voor import van duurzame soja, maar voor consumenten is het niet altijd inzichtelijk of de melk die wij drinken hier ook aan voldoet. Veel soja die wordt gebruikt in sojaproducten (sojamelk, maar ook bijvoorbeeld sojayoghurt of sojaburgers) is wél duurzaam geproduceerd. Die soja komt uit Europa of Canada en is duurzaam gecertificeerd.⠀ ⠀

Dan is er nog het vraagstuk over voedingswaarden. Zijn alternatieven voor melk wel volwaardige vervangers? Volgens een onderzoek van de Consumentenbond lijkt sojamelk qua voedingswaarden het meest op koemelk. Het bevat evenveel eiwitten en energie als ‘normale’ melk. Alleen als er aan sojamelk calcium, vitamine B12 en vitamine D wordt toegevoegd, biedt het enigszins vergelijkbare vitaminen. Een voordeel is dat sojamelk minder verzadigde vetten bevat dan koemelk. Het verschilt per merk welke vitaminen er aan toe worden gevoegd.

De voedingswaarden van havermelk, rijstmelk en amandelmelk lijken daarentegen minder op die van koemelk. Deze plantaardige drinks bevatten minder verzadigde vetten en meer onverzadigde vetten vergeleken met halfvolle melk. Dat is positief, omdat de onverzadigde vetten het cholesterol in het bloed verlagen. Rijstmelk is het rijkste aan suikers met gemiddeld 6,1 gram per 100 ml vergeleken met 4,7 gram in koemelk. Haver- en amandelmelk zitten net als sojamelk onder de waarde van koemelk. Het is wel goed om de ongezoete variant van plantaardige melk te kopen, dat is een stuk gezonder. Het grootste verschil zit hem in eiwitten en vitamine B2 en B12. De verschillende plantaardige soorten melk bevatten hiervan minder dan koemelk. Als je dus kiest voor een plantaardig voedingspatroon is het van belang dat je oplet dat je van deze voedingsstoffen op een andere manier genoeg binnen krijgt. Gelukkig is dat met een gevarieerd voedingspatroon met veel groente, fruit, aardappelen en graanproducten goed mogelijk.

Er komen veel factoren bij kijken als je een duurzame én gezonde keuze wilt maken. Amandelmelk zorgt misschien wel voor de minste uitstoot, maar het heeft veel water nodig en wordt geteeld in droge gebieden. Rijstmelk heeft van de plantaardige alternatieven de meeste uitstoot én bevat van nature de meeste suikers. Alles bij elkaar scoren haver- en sojamelk van de plantaardige alternatieven dus het beste op duurzaamheid. Kijk dan wel naar de ongezoete variant met toegevoegde vitaminen en calcium voor een duurzame én gezonde variant! Haver- en sojamelk schuimen vaak ook nog eens goed op voor je cappuccino of latte!

Door wat vaker voor plantaardige ‘melk’ te kiezen, zorg je voor een lagere milieu-impact. Voor welk alternatief ga jij het liefst?

* Om de invloed van de verschillende broeikasgassen te kunnen optellen, worden de uitstootcijfers omgerekend naar CO2-equivalenten. Zo staat één CO2-equivalent gelijk aan het effect dat de uitstoot van 1 kg CO2 heeft.