Duurzaam ondernemen concurrerend maken

Bijna alles wat je doet, koopt of gebruikt heeft impact op het milieu. Denk aan de CO2 die vrijkomt bij een vliegreis, de stikstof die vrijkomt in de landbouw en de natuur die wordt opgeofferd voor de winning van grondstoffen die nodig zijn voor spullen. Veel schone en duurzamere alternatieven zijn door een hoge prijs op dit moment helaas niet altijd een aantrekkelijk alternatief voor de vervuilende variant. Het is daarom belangrijk dat we vervuilende processen verduurzamen, de maatschappelijke kosten van vervuiling doorrekenen in de echte, eerlijke kostprijs en schone producten zo aantrekkelijker maken. 

Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft berekend dat onze economie jaarlijks 31 miljard euro schade veroorzaakt door de uitstoot van schadelijke stoffen naar bodem, water en lucht (PBL, 2018). Het herstel wordt door de overheid betaald uit belastingen, bijvoorbeeld uit btw, loonbelasting of milieubelastingen. Maar de impact op het milieu wordt vaak niet weerspiegeld in de prijs van een product. Ons uitgangspunt is dat de kostprijs van een product moet laten zien wat het gekost heeft om het te maken. Dit kunnen we doen door de milieuschade van een product door te rekenen in de prijs. Op deze manier ontstaat de echte, eerlijke prijs, oftewel de “true price” van een product. Het inprijzen van milieuschade kan op verschillende manieren, die beschreven staan in ons rapport.

Door milieuschade in te prijzen, wordt het voor de producent aantrekkelijker om duurzamere producten te produceren en wordt het voor de consument aantrekkelijker om duurzamere producten te kopen en gebruiken. Als er bijvoorbeeld een hogere belasting op aardgas wordt geheven zullen huishoudens sneller hun huis gaan verduurzamen. Ook wordt groene stroom voor iedereen goedkoper als de belasting gebaseerd wordt op CO₂-uitstoot van de productie van energie. Een ander voorbeeld is de vervuilende textielindustrie. Slecht recyclebare kleding die kort meegaat wordt duurder en duurzamer ontworpen kleding wordt juist goedkoper als producenten van kleding verantwoordelijk worden voor de milieuschade van hun product. Ook ontstaat er dan een winstgevende markt voor recyclefabrieken voor textiel.

In de Nederlandse politiek wordt dit economische concept nog niet breed in wet- en regelgeving toegepast. Dat is jammer, want uit een recente opiniepeiling van Kien Onderzoek blijkt dat er hiervoor zeker draagvlak bestaat onder consumenten. Deze opiniepeiling werd uitgevoerd onder ruim 1000 respondenten met verschillende politieke voorkeuren. Hieruit bleek dat 86,1 procent van de respondenten achter het principe ‘De vervuiler betaalt’ staat. 71,6 procent gaf aan dat ze het een goed idee vonden om producten die meer milieuvervuiling veroorzaken duurder te maken door een belasting op vervuiling. 15,5 procent stond hier neutraal tegenover.

Met dit rapport doen we voorstellen om de CO₂-uitstoot van de industrie te verlagen en huishoudens over te laten stappen naar groene energie. We zetten uiteen hoe Nederland het aantrekkelijker kan maken om schoner te reizen, meer plantaardig te consumeren, circulaire kleding te dragen en de teelt van plantaardige producten milieuvriendelijker te beschermen tegen plagen en ziektes. Wij roepen het kabinet en de politiek op om onze suggesties te omarmen en te integreren in beleid.