Einde van de kolencentrales in Nederland in zicht

In Nederland staan nog vier kolencentrales: de Eemshavencentrale in Groningen, de Amercentrale in Brabant, Centrale Rotterdam en de Maasvlakte Centrale  in Rotterdam. Deze kolencentrales stoten naast CO₂ ook stikstofdioxide, zwaveloxide en kwik uit. Deze stoffen hebben zeer schadelijke gevolgen voor onze natuur en gezondheid. Door de luchtverontreiniging in ons land leven mensen in Nederland minder lang en hebben veel Nederlanders last van aandoeningen aan de luchtwegen zoals astma, zo verklaart het Longfonds. De stof kwik kan daarnaast zorgen voor cognitieve stoornissen, zoals verminderd IQ. Deze stof komt via schelpdieren en vissen uit onze zee ook in het lichaam terecht van de mensen die dit eten. Het sluiten van kolencentrales is daarom niet alleen belangrijk voor het klimaat, maar ook voor onze natuur en gezondheid.

Kosten per huishouden
Voor de elektriciteitsprijs betekent het sluiten van de drie centrales een stijging van 0,2 cent per kWh. De politiek kan ervoor kiezen om dit niet rechtstreeks door te rekenen aan de consument, maar anders betekent dit een stijging van 15 euro op de energierekening voor een gemiddeld huishouden per jaar. Dat komt neer op € 1,25 per maand aan extra energiekosten. Het blijft aan de overheid om met een fiscaal beleid te bepalen of deze prijsstijging ook daadwerkelijk bij burgers terechtkomt of wordt opgevangen.

Kosten voor de overheid
Naast extra energiekosten, hebben de kolencentrales ook een zekere waarde door de inkomsten die ze kunnen genereren tussen 2020 (aanbevolen sluiting) en 2029 (wanneer ze sowieso worden gesloten). Onderzoeksbureau CE Delft berekende dat de eigenaren van de centrales ongeveer 2 miljard euro aan potentiële inkomsten mislopen. Dit bedrag kunnen we afzetten tegen de subsidies die de overheid niet meer uit hoeft te keren voor het stoken van biomassa, wat de centrales momenteel ook doen. Als de centrales sluiten zal er daar namelijk geen biomassa meer verstookt worden. De bespaarde subsidie zou ongeveer 1,2 miljard euro bedragen. De marktprijs van de kolencentrales zal waarschijnlijk nog veel lager zijn. Een van de Nederlandse nieuwe kolencentrales is samen met drie Duitse kolencentrales recent verkocht voor een bedrag in de buurt van € 200 miljoen. Hoeveel de Nederlandse kolencentrale heeft gekost is niet bekend, maar het zal veel minder zijn dan dertig procent van de twee miljard euro die CE Delft heeft berekend in het onderzoek.

Kosten per ton CO₂
Op dit moment betaalt de overheid subsidie voor verschillende technieken die we gebruiken om energie op andere manieren op te wekken (zoals windmolenparken en biomassacentrales). Het sluiten van de kolencentrales kost € 29 per ton bespaarde CO₂ als we uitgaan van € 2 miljard aan totale kosten. Een vrij voordelige maatregel als je dit vergelijkt met andere klimaatmaatregelen.  De subsidie voor windenergie op land kost de overheid maximaal € 107 per ton CO₂ en biomassaketels maar liefst € 13 tot € 186 per bespaarde ton CO₂. Reken je de besparing van deze subsidies mee die niet meer direct noodzakelijk zijn om CO₂ te besparen? Dan kost het sluiten van de kolencentrales nog maar € 11 euro per ton bespaarde CO₂.

Lees het onderzoek over de effecten van de sluiting van drie extra kolencentrales.

Met het sluiten van kolencentrales rijst de vraag waar onze elektriciteit dan vandaan moet komen. Uit het onderzoek van CE Delft blijkt dat sluiting geen problemen oplevert voor de leveringszekerheid van onze elektriciteit of het verplaatsen van de uitstoot. Er zijn voldoende gascentrales in ons eigen land om dit op te vangen en er zijn eventueel nog mogelijkheden om stroom te importeren zonder de emissie in het buitenland te verhogen.

Voorlopig gas
Als de kolencentrales sluiten, moeten de gascentrales harder aan de slag. Ook moeten volgens de landelijke netbeheerder TenneT gascentrales worden geopend die nu niet meer in gebruik zijn. Dat klinkt niet heel duurzaam, want hoe werkt dat ten opzichte van alle ontwikkelingen met de gaswinning in Groningen? Peter de Jong, senior projectleider energie bij Natuur & Milieu: “Het gas in Groningen is het niet hetzelfde gas als in gascentrales gebruikt wordt. Het gas in Groningen is laagcalorisch en het gas dat in de centrales wordt gebruikt is hoogcalorisch. In laagcalorisch gas zit minder energie dan hoogcalorisch gas. Je kan de centrales dus niet zomaar op gas uit Groningen laten draaien. Het gas komt uit kleine Nederlandse velden op de Noordzee of uit Noorwegen. Op termijn willen we dat de gascentrales juist minder draaiuren gaan maken. Daarom streven we naar een spoedige transitie naar wind- en zonne-energie.”

CO₂-uitstoot over de grens
Naast de gascentrales in ons eigen land, zijn er ook buitenlands centrales om stroom van te importeren. Maar verplaatsen we dan niet ons probleem naar het buitenland? In Oost-Europa draaien de bruinkoolcentrales immers door en ook China bouwt volop centrales. De Jong: “De verplaatsing van uitstoot naar het buitenland is meegenomen in het onderzoek van CE Delft. Daaruit blijkt dat ook in de internationale context grote hoeveelheden CO2 worden bespaard door de sluiting. Om precies te zijn 5 Megaton in 2020. Het effect voor Nederland is 9 Megaton en dat is substantieel. Uiteindelijk moet ieder land aan zijn verplichtingen van het klimaatakkoord van Parijs voldoen en verduurzamen. Ook China heeft dit akkoord getekend.”

Afhankelijk van het buitenland
Ten slotte komt de vraag op of we dan niet te afhankelijk worden van gas uit het buitenland? De Jong: “Op lange termijn is dat niet het geval. Binnen het Klimaatakkoord worden plannen gemaakt om de Nederlandse energievoorziening hard te verduurzamen en in 2030 zal 70% van onze elektriciteit duurzaam geproduceerd worden op eigen bodem. De afhankelijkheid die eventueel zou ontstaan, zou erg tijdelijk zijn.”

Vanwege de energiecrisis als gevolg van de oorlog in Oekraïne wil het kabinet dat kolencentrales harder gaan draaien. Dat is slecht nieuws voor het klimaat én voor onze onafhankelijkheid van Rusland. Wij roepen het kabinet daarom met klem op om dat besluit te herzien en geen fossiele afslag te nemen. De oorlog in Oekraïne maakt het versnellen van de energietransitie nog urgenter. Lees het volledige nieuwsbericht.