Schone lucht, gezond leven? Niet voor iedereen

Michèlle Prins

22 april 2025

Woon je in de buurt van een fabriek? Dan herken je het misschien: zorgen over je gezondheid. Over de lucht die je inademt, het water uit je kraan, de grond onder je voeten. Is dit nog wel gezond? Je bent niet de enige. Bijna driekwart van de Nederlanders maakt zich zorgen over de invloed van industrie op hun leefomgeving. En dat is niet voor niets, blijkt uit ons onderzoek naar vervuilende stoffen.

Schade aan gezondheid, natuur en economie door industrie

Wij onderzochten de gevolgen van de uitstoot van de Nederlandse industrie. Daarbij keken we naar hoeveel schade die uitstoot veroorzaakt aan gezondheid, natuur en economie.

De belangrijkste uitkomsten:

De Nederlandse industrie veroorzaakt jaarlijks minstens 7 miljard euro aan schade aan onze leefomgeving.
De grootste veroorzakers zijn stoffen zoals fijnstof, stikstofoxiden, zwaveloxiden en zware metalen.
Tien bedrijven (2% van de bedrijven) veroorzaken samen driekwart van de totale schade. Grote vervuilers zijn bijvoorbeeld Tata Steel in IJmuiden en de Shell-raffinaderij in Pernis.
De meeste schade komt uit drie sectoren: de basismetaalindustrie, de aardoliesector en de chemische industrie.
In deze sectoren zorgt elke euro die wordt verdiend tot wel 37 cent aan schade. Bij andere sectoren is dit minder dan 5 cent.
En dit is nog maar het topje van de ijsberg. Lang niet alle schadelijke stoffen zijn meegenomen in het onderzoek. Sommige stoffen, zoals PFAS, zijn moeilijk meetbaar omdat er nog geen ‘milieuprijs’ voor bestaat. Ook worden veel stoffen slecht of helemaal niet gemeten. De overheid is daarbij vaak afhankelijk van metingen die bedrijven zelf doen. De echte schade voor het milieu is dus waarschijnlijk nog groter.

Wat de uitstoot van schadelijke stoffen echt kost

We denken in Nederland vaak dat onze lucht en ons water schoon zijn. Maar dat beeld klopt niet altijd. Vervuiling door de industrie is nog steeds toegestaan binnen de regels. Veel fabrieken mogen schadelijke stoffen uitstoten, zolang ze een vergunning hebben.

Toch heeft die uitstoot grote gevolgen voor mens, natuur en samenleving.

De gevolgen:

Schadelijke stoffen uit de industrie zorgen voor ernstige gezondheidsproblemen, zoals luchtwegklachten, hart- en vaatziekten en zelfs longkanker.
De uitstoot vervuilt de natuur. Dat is slecht voor planten, dieren en insecten die in of rond vervuilde gebieden leven.
De schade door deze vervuiling kost de samenleving minstens 7 miljard euro per jaar.
Dit zijn kosten als zorgkosten, waterzuiveringskosten, klimaatadaptatie en kosten voor schade aan ecosystemen.

Nederlanders zijn dus dubbel de dupe: fabrieken maken ons en de natuur ziek, én de schade kost ons geld. Dat is geld dat we nu niet kunnen investeren in de zorg, natuurherstel of duurzame oplossingen in plaats van het herstellen van schade die voorkomen had kunnen worden.

Wat moet er veranderen?

De schade die de industrie aanricht is geen onvermijdelijk probleem. Er zijn oplossingen. Maar dan moet de overheid wel duidelijke regels stellen en zorgen dat die ook worden nageleefd. Dit zijn onze voorstellen:

Zet gezondheid op de eerste plaats
Gezondheid moet als uitgangspunt worden genomen bij vergunningverlening en industriebeleid
Voer strengere normen in
Pas de uitstootnormen aan volgens de nieuwste wetenschappelijke inzichten, zoals de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
Zorg voor beter toezicht
Geef de omgevingsdiensten voldoende mensen en middelen. Laat het Rijk meer de leiding nemen.
Laat vervuilers betalen
Voer heffingen in op vervuilende uitstoot. Zo komt de rekening terecht bij de bedrijven die de schade veroorzaken.
Meet meer en beter
De metingen moeten fijnmazig, onafhankelijk en realtime zijn. Zorg voor onafhankelijke metingen op meer plekken en van meer soorten stoffen.

Als we deze maatregelen nemen, kunnen we de schade van de industrie flink verminderen. En zorgen we ervoor dat iedereen in Nederland kan leven in een schone, gezonde omgeving.

Hoe draagt Natuur & Milieu bij?

Wij vinden dat iedereen recht heeft op een gezonde leefomgeving. Daarom brengen we in beeld wat vaak onzichtbaar blijft:

De maatschappelijke kosten van vervuiling;
Welke bedrijven, sectoren en stoffen de grootste impact hebben;
Welke maatregelen nodig zijn voor een gezonde en eerlijke leefomgeving.

Met dit onderzoek geven we politici, bedrijven en burgers de cijfers en inzichten om betere keuzes te maken. Samen zorgen we voor een leefomgeving die schoon en gezond is voor iedereen. Niet alleen op papier, maar in elke ademhaling.

Lees het volledige onderzoek.