CO2-compensatie vliegen: kan je blijven vliegen zo lang je compenseert?

Bijna al onze activiteiten zorgen voor CO2-uitstoot en uitstoot van andere broeikasgassen zoals methaangas (CH4) en stikstofdioxide (N2O). Soms gebeurt dat direct door het verbranden van bijv. benzine in auto’s of het verwarmen van je huis, maar vaker gebeurt het indirect bij bijvoorbeeld het produceren van ons voedsel of de spullen die we kopen.

Vliegtuigen zorgen voor veel uitstoot van broeikasgassen. Vliegen heeft naast de uitstoot van CO2 een extra grote impact op het klimaat, doordat vliegtuigen hoog in de atmosfeer wolken vormen wat het broeikaseffect verder met een factor 1,3 tot zelfs wel 5 maal versterkt. Dit wordt het Radiative Forcing effect genoemd.

Bij CO2-compensatie of klimaatcompensatie zorg je ervoor dat de CO2-uitstoot die jij veroorzaakt ergens anders op de wereld wordt gecompenseerd. Dat kan op twee manieren:

• Laten opnemen van CO2 door de natuur. Dit is de meest bekende vorm van compensatie. Het concept is simpel: van het geld dat je doneert worden bomen geplant of bossen beschermd en die bomen nemen CO2 op, waardoor de concentratie in de lucht afneemt. Trees for All is een organisatie die dit wereldwijd doet en StukjeNatuur plant bos in Nederland aan.
• Verminderen en voorkomen van de uitstoot van CO2 ergens anders. Je kunt CO2-uitstoot compenseren bij partijen zoals Fair Climate Fund of Green Seat die investeren in klimaatprojecten. Deze projecten zijn erop gericht om armere mensen in voornamelijk Afrika en Azië te voorzien van efficiëntere houtovens, biogasinstallaties of windmolens. In gebieden waar nu nog veel kolen en hout gestookt worden, is het relatief eenvoudig en goedkoop om de uitstoot daar te verkleinen. Bijkomend voordeel is dat de klimaatprojecten meestal ook medische en economische voordelen met zich meebrengen voor de lokale bevolking.

De grote vraag is: werkt CO2-compensatie? Het principe klinkt logisch en heel rechttoe rechtaan: je stoot CO2 uit, je betaalt geld aan een klimaatprogramma, zij zorgen voor compensatie van CO2 ergens anders op de wereld, dus de hoeveelheid CO2 in de lucht neemt niet toe, maar blijft gelijk. Maar toch is het niet zo simpel als het lijkt.

Een eerste probleem met CO2-compensatie is het grote verschil tussen het moment waarop de uitstoot plaatsvindt en het moment dat diezelfde hoeveelheid CO2 wordt verwijderd uit de lucht. Een vliegreis zorgt vandaag voor broeikasgassen en opwarming van de aarde. Het aanplanten van bomen zorgt er niet voor dat er op hetzelfde moment evenveel broeikasgassen uit de lucht worden verwijderd. Het duurt namelijk lang voordat een jonge boom diezelfde hoeveelheid CO2 kan opnemen. Die tijd hebben we niet meer. Daarbij komt dat niet iedere boom dezelfde hoeveelheid CO2 opneemt, waardoor het lastig is om te meten hoeveel CO2 er uit de lucht wordt gehaald.  Er zijn ook projecten die gericht zijn op het beschermen van bossen en oerwouden tegen illegale houtkap. Het voorkomen van houtkap is belangrijk voor zowel het klimaat als de biodiversiteit op aarde. Je kunt echter alleen spreken van effectieve compensatie als bewezen is dat het bos zonder CO2-compensatieproject gekapt zou worden.

Voor projecten die gericht zijn op het verstrekken van efficiëntere kooktoestellen aan gezinnen in Afrika of Azië is moeilijk te meten en te controleren of en hoeveel CO2 er wordt gecompenseerd. Grootschalige compensatieprojecten zijn bovendien niet altijd transparant en corruptiegevoelig.

Tot slot bestaat de kans op dubbeltellingen. In Parijs zijn wereldwijde afspraken gemaakt over de reductie van CO2, waaraan ieder land een bijdrage levert. Projecten die worden gefinancierd met CO2-compensatie zijn alleen aanvullend als ze bovenop de reductiedoelstellingen van het land komen. De kans bestaat dat je met compensatie duurzame energie projecten financiert die al in de CO2 reductie plannen van een land staan en dus niets extra bijdragen.

Om klimaatverandering te stoppen, moeten we ons gedrag veranderen. Minder CO2 uitstoten door bijvoorbeeld minder vaak vlees te eten, duurzamer te gaan wonen en minder te vliegen. Compenseren van gemaakte CO2-uitstoot is het uitstellen en zelfs het ontmoedigen van gedragsverandering die zo hard nodig is. Compensatie wordt vaak gebruikt als excuus om door te gaan met uitstoten en het stimuleert zelfs niet-duurzaam gedrag.

De uitstoot van de luchtvaart moet omlaag. Met CO2-compensatie stoot je dezelfde hoeveelheid CO2 uit die nog vele decennia de aarde zullen opwarmen. Dan rekenen we het radiative forcing effect nog niet eens mee, waar niet alle compensatieprogramma’s rekening mee houden. Zoveel tijd is er niet om klimaatverandering tegen te gaan.

De uitstoot van de luchtvaart moet omlaag en met CO2-compensatie draag je niet bij aan de reductie van emissies van de luchtvaart.

Dus: kun je zorgeloos door blijven vliegen, zo lang je de CO2-uitstoot maar compenseert? Nee, compenseren is dweilen met de kraan open. Is de uitstoot echt niet te vermijden, dan kun je wel beter de CO2-uitstoot compenseren dan niks doen. De projecten die worden gefinancierd door compensatie dragen in ieder geval bij aan het welzijn van de bevolking in armere landen of het behoud van onze bossen. Kies daarvoor bijvoorbeeld een van de programma’s die we hierboven noemen.