Wordt de Noordzee het stopcontact van Nederland?

Er staan geen nieuwe doelen voor windenergie op zee in het Nationaal Plan Energiesysteem, maar het plan geeft wel een samenhangender beeld van ons energiesysteem in de toekomst en de plannen om daar te komen. Op dit moment staat er 4 gigawatt aan windmolens in de Noordzee, daarmee kunnen meer dan 3 miljoen huishoudens van stroom worden voorzien. Vorig jaar heeft het kabinet al besloten dat er 21 gigawatt op zee moet komen rond 2030. Dat is vijf keer zoveel als de huidige capaciteit. Ook daarna gaat het hard. In het NPE staat de ambitie om dit te verhogen naar 50 gigawatt in 2040 en 70 gigawatt in 2050. Tot nu toe zijn de doelen alleen maar omhoog gegaan. De kosten voor het bouwen van windparken zijn daarnaast sneller gedaald dan verwacht. Daardoor is er een goede kans dat we de nieuwe doelen ook gaan halen. De verwachting is dat vanaf 2030 ongeveer de helft van de elektriciteitsproductie in Nederland met windenergie gebeurt.

Ook staat in het NPE dat er 3 gigawatt zonne-energie op zee moet komen door middel van drijvende zonnepanelen. Deze techniek is nog volop in ontwikkeling. Er worden pilots met drijvende zonnepanelen gedaan door TNO, Deltares en Oceans of Energy. Maar de ecologische effecten van zonne-energie op zee moeten nog onderzocht worden. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) is bezig om hiervoor een onderzoeksprogramma op te stellen. Ook zijn er verschillende technische keuzes te maken, zoals: Hoe flexibel of rigide moet het frame voor de panelen worden? Moet er veel of weinig ruimte tussen panelen zitten? En wat is de levensduur? Kortom, meer onderzoek is nodig, maar de ambitie om uit te breiden is er.

Het is natuurlijk goed dat windenergie op zee flink wordt uitgebreid, maar kritische kanttekeningen zijn op zijn plaats. Een flink deel van de elektriciteit uit het Nationaal Plan Energiesysteem is namelijk bedoeld voor de industrie. Wij vinden dat er in het plan nog te weinig kritisch is gekeken naar welke industrie logisch past in ons veranderende energiesysteem, in navolging op onze visie Industrie van morgen. Als aardgas duurder wordt,  zal zeer energie-slurpende industrie zich waarschijnlijk verplaatsen naar landen met meer beschikbare en goedkopere duurzame energie. Dat kan een groot verschil maken voor hoeveel energie wij uiteindelijk moeten opwekken.

Daarnaast hebben windparken met de omvang die nu gepland is, effecten op de ecologie en de zeestromen. Deze windparken kunnen er dus alleen komen als er zoveel mogelijk gedaan wordt om deze effecten te verminderen en tegelijk nieuwe natuur te creëren in de windparken. Ook moeten er meer beschermde gebieden komen op de Noordzee waar de natuur kan herstellen. Tot slot zal het effect op de natuur continue goed in de gaten gehouden moeten worden zodat we kunnen bijsturen als het niet de goede kant op gaat.

Met een deel van de windenergie op zee is de overheid van plan om waterstof te maken. De doelen die in het NPE staan zijn 0,5 gigawatt aan elektrolysers (machines die waterstof maken) in 2025 en 4 gigawatt in 2030. De komende jaren zullen de meeste elektrolysers nog op land verschijnen. Als de ontwikkeling van waterstofproductie op zee goed gaat, kunnen later ook veel windparken worden aangesloten op zogenaamde energiehubs in de Noordzee. Die energiehubs zijn knooppunten met flexibele waterstofproductie. Als er te veel windenergie beschikbaar is om als elektriciteit naar land te vervoeren, dan kan daarmee waterstof worden geproduceerd om een deel van de energie op te slaan. De hubs worden voor zover dat kan, ook verbonden met andere Noordzeelanden. Zo kunnen we windenergie gaan uitwisselen.

Het is de bedoeling dat het inmiddels demissionaire kabinet de huidige plannen verder uitwerkt in het zogenaamde Energie Infrastructuur Plan Noordzee. Dit zou begin 2024 moeten verschijnen, samen met het definitieve Nationaal Plan Energiesysteem en het Programma Energie Hoofdstructuur. Door de val van het kabinet is het afwachten wanneer bepaalde plannen definitief worden gemaakt en ook daadwerkelijk worden uitgevoerd. Daar weten we in het najaar meer over.