Wat doet schone energie met het landschap?

Jeroen van Mothership is al ruim 25 jaar bezig om kunst naar de mensen te brengen. “Een museum of galerie?”, zegt Jeroen, “er is echt en hoge drempel om daar naar binnen te stappen”. Dus dan moet kunst maar naar de mensen komen. Dat stelt eisen aan die kunst. Het moet te begrijpen zijn en het moet direct raken. Er is niets mis met kunst die je pas kan waarderen als je kennis hebt. Maar die wordt begrepen door een beperkte groep mensen. Kunst in de openbare ruimte moet iedereen raken, dus die moet je kunnen begrijpen met het hart en niet met het hoofd.”

“Bij Mothership begrepen we steeds beter dat we met kunst konden communiceren en zelfs mensen in beweging konden krijgen. Dat hebben we bijvoorbeeld gedaan met ons kunstwerk in de Markthal in Rotterdam. Mensen kwamen extra voor dit kunstwerk naar de Markthal. Dit inzicht wilden we inzetten om met kunst andere doelen te bereiken. Dezelfde technieken gebruiken we nu als middel om de energietransitie aan te jagen. Door zonne- en windmolenparken te ontwerpen die beter in je leefomgeving te passen, verhogen wij de acceptatie voor schone energie.

Het is volgens Jeroen logisch dat juist in Nederland zonne- en windmolenparken op hakken in het zand kunnen rekenen. Onze ruimte is beperkt, en dus zijn de parken vrijwel altijd goed zichtbaar. Ze komen echt in de leefomgeving van mensen. Dat stelt eisen aan die parken die verder gaan dan efficiëntie. Schone energie moet onderdeel worden van de leefomgeving, zodat het beter geaccepteerd wordt. Jeroen heeft met zijn kunstorganisatie Mothership veel ervaring hiermee. Ervaring die hij graag deelt met anderen. “Dat betekent niet dat er een standaardoplossing bestaat”, zegt Jeroen. “Elke plek is anders. Ik woon bijvoorbeeld in de Achterhoek. De mensen reageren hier op een heel andere manier dan in Rotterdam waar ik vroeger woonde. Voor een goede oplossing gaan wij op zoek naar de ziel van een gebied”. 

Met onze nieuwe campagne ‘Iedereen Stroomopwaarts’ geven we een podium aan inspirerende verhalen over zon een wind, verteld door omwonenden, kunstenaars, natuurliefhebbers en ontwikkelaars. We belichten niet alleen de mooie kanten, maar hebben het ook over de zorgen en problemen die de transitie naar schone stroom met zich meebrengt.

“Hier begint het. Duik in de geschiedenis en praat met de bewoners. Probeer te achterhalen waar de omgeving voor staat en wat het verhaal is van de omgeving. Zorg dat je met je aanpak kan aansluiten bij dit verhaal.” Wat dat concreet betekent zie je in de twee cases.

“Zonne- en windparken worden meestal ontworpen door ingenieurs. Zij kijken naar efficiëntie. Zij kijken vooral hoe er zoveel mogelijk zonnepanelen op een bepaald oppervlak passen. Helaas krijg je dan vaak rechte en ontoegankelijke parken die niet passen bij de omgeving en die eerder afstoten dan verwelkomen. Terwijl die omgeving zelden rechtlijnig is. Dit zorgt ervoor dat omwonenden het park als een indringer zien. Dat het niet van hen is.”

“Heb je weleens op een oude molen gestaan die in beweging is?”, vraagt Jeroen. “Dan voel je de kracht van de wind en de wieken. Onze huidige windmolens zijn niet veel anders. Als je mensen de kracht ervan kan laten ervaren, dan ontstaat er respect en misschien wel trots. Daarom zou het goed zijn om de parken toegankelijk te maken. Uiteraard op plaatsen en op momenten dat dat zonder risico kan. Zonneparken zijn veel makkelijker toegankelijk te maken door er extra functies aan te geven. Bijvoorbeeld door natuur op te nemen in het park en er een wandelgebied van te maken.”

“Functies combineren helpt altijd. Als een zonnepark ook de plek is waar je je hond uitlaat, dan wordt het jouw park. Educatie is een andere functie die voor de hand ligt. En wij hebben een keer een zonnepark ontworpen dat met vloeiende lijnen in een bos was opgenomen en dat diende als kraankamer voor jonge boompjes. De bomen konden er opgroeien, beschermd door de hooggeplaatste panelen die licht doorlieten.“

“Alle dingen die wij doen zorgen voor meer acceptatie. Maar eigenlijk vind ik dat je nog verder moet gaan. Een drijvend landschap is bijvoorbeeld een uniek nieuw element in de omgeving. Passend en tegelijkertijd bijzonder. Een nieuw element waar je trots op kan zijn en dat je aan anderen wil laten zien. Iets waarover je vertelt op een verjaardag of bij het koffieapparaat. Als je dat bereikt, bereik je dat de energietransitie iets moois wordt.

“Of ik hier nog iets aan toe te voegen heb? Misschien nog twee dingen. Allereerst het verschil tussen zonneparken en windmolenparken. Bij die eerste kan meer en mag meer. Bij windmolenparken ligt veel vast. Kleur, hoogte, afstand tussen molens. En als je het anders wil, dan haken producenten al snel af. Die hebben klanten genoeg. Dat betekent niet dat je niet verplicht bent, toch iets te doen. Alles wat bijdraagt aan acceptatie, zorgt dat de weerstand minder wordt. Ook vind ik dat de overheid sturender kan zijn. Zeker bij zonneparken. Wil je een park aanleggen? Goed, want we hebben de schone energie hard nodig. Maar maak er iets bijzonders van. Een plek waar je wil zijn, die je wil fotograferen en delen met anderen zodat het ook weer promotie is voor zonneparken. Ook als dat wat minder rendement oplevert. Er bestaan namelijk andere waarden dan economische waarden. Natuurwaarde bijvoorbeeld en welzijn. Bedrijven worden zich daar steeds meer bewust van. En juist voor die waarden wil je als overheid staan.”

Lees ook onze andere verhalen:

• Wat doen windmolens en zonnepanelen met de natuur?
• Hoe kom je samen tot een geliefd zonne- of windpark?
• Heeft schone energie effect op je gezondheid?
• Wat doet schone energie met omwonenden?