Onderzoek naar maatschappelijke organisaties en rechtszaken

Een meerderheid van de Tweede Kamer besloot gisteren te laten onderzoeken of de rechter extra eisen kan stellen aan maatschappelijke organisaties die rechtszaken beginnen tegen de staat. Aanleiding zijn de verschillende rechtszaken over het klimaat- en stikstofbeleid die recent tegen de Nederlandse overheid zijn aangespannen. Anne de Vries, jurist bij Natuur & Milieu geeft een reactie: ‘Ontluisterend en zorgwekkend dat volksvertegenwoordigers met dit soort ideeën komen. Deze motie druist lijnrecht in tegen het principe dat we in een vrije rechtsstaat leven en dat iedere burger en iedere organisatie vrij toegang tot de rechter heeft.’

Onderzoek naar ‘representativiteit’
De SGP diende samen met BBB en Ja21 een motie in met het verzoek aan het kabinet te onderzoeken of er extra eisen kunnen worden gesteld aan de ‘representativiteit’ van maatschappelijke organisaties die naar de rechter stappen. Een eis zou moeten zijn dat deze groep ‘representatief’ voor de samenleving is, om een stap naar de rechter te mogen zetten. Het zou dan moeten gaan over het aantal betalende leden dat een organisatie heeft en een toets of de achterban wel direct betrokkenen is bij het onderwerp van de rechtszaak.

Doel van rechtszaken door maatschappelijke organisaties
Een aantal organisaties waaronder Urgenda en Greenpeace heeft afgelopen jaren met succes een rechtszaak aangespannen tegen de Staat vanuit de motivatie dat de staat niet genoeg doet om het klimaat en de natuur te redden. Daarbij beroepen ze zich op Europese en Nederlandse wetgeving. De rechter oordeelt vervolgens of de overheid aansprakelijk is en de mate waarin zij in overtreding is.

Natuur & Milieu en rechtzaken
Ook Natuur & Milieu spande eerder een zaak aan tegen de overheid over bestrijdingsmiddelen en steenkolencentrales. De Vries: ‘Wij, en andere organisaties met ons, gaan niet over één nacht ijs om te bepalen of we een zaak tegen de staat aanspannen of niet. Dit is een heel lang proces. Als uit onze analyse blijkt dat alleen een rechtszaak de overheid nog kan dwingen zich aan de regels te houden, maken wij soms die keuze. Het is een last resort. Milieuorganisaties moeten kunnen opkomen voor de natuur en dat recht is ook vastgelegd in internationale regels.’