Kabinet, sluit die kolencentrales dit jaar nog

Klimaatverandering is de grootste uitdaging van deze tijd, daar zijn onze bewindspersonen het over eens. Toch lijkt het beleid van het kabinet soms meer gericht op het goedbedoeld wegvegen van de CO₂-kruimels op het vloerkleed, dan op het benoemen van de olifanten op de salontafel. Dat zijn de kolencentrales, en dan met name de drie nieuwe kolencentrales die sinds 2015 operationeel zijn. 8 procent van de totale CO₂-uitstoot van ons land komt uit hun schoorstenen. Maar volgens de recent aangenomen kolenwet mogen zij nog tot 2030 doorstoken. Het Urgenda-vonnis maakt echter duidelijk dat we die tijd niet meer hebben. Jarenlang heeft het kabinet afgewacht: nu is er geen andere mogelijkheid meer om de klimaatafspraken te halen. De kolencentrales moeten zo snel mogelijk dicht.

Stoppen met de vervuilende kolenstook, zou het einde betekenen van een dwaling die in 2005 begon. In dat jaar besloot de overheid dat er nieuwe kolencentrales moesten ­komen om minder afhankelijk te zijn van het aardgas. Al Gore reisde toen al vijf jaar de wereld rond met zijn ‘inconvenient truth’. Ondanks vele protesten, onderzoeken en procedures van milieuorganisaties, burgers en wetenschappers, duwde de overheid door. Nederland besloot als het enige Europese land nog zo laat op deze schaal kolencentrales te bouwen. Tien jaar later stonden de centrales te roken. De Nederlandse CO₂-uitstoot nam in één klap met 5 procent toe.

Saillant detail

Onderzoeksinstituut CE Delft (mei 2019) laat zien dat wanneer de centrales hun deuren sluiten er 9 megaton minder CO₂ vrijkomt. Daar is de CO₂-uitstoot al van afgetrokken die vrijkomt wanneer gascentrales de energieproductie van de centrales overnemen. Saillant detail daarbij: zonder overheidssubsidie op het stoken van biomassa, zouden gascentrales de ­kolencentrales vanzelf uit de markt drukken (eRisk group, 2019). De gasprijs is wereldwijd dusdanig gedaald dat kolencentrales het steeds vaker af leggen tegen gascentrales. Behalve dus in Nederland.

Sluiting is eveneens betaalbaar. De centrales staan overal ter wereld in de uitverkoop. Vier van de vijf kolencentrales in Europa zijn verliesgevend. Eén van de centrales in Rotterdam verwisselde onlangs van eigenaar voor minder dan 200 miljoen euro. Opkoop van de drie centrales zou in dat geval niet meer dan 900 miljoen hoeven kosten. Omgerekend 13 euro per ton bespaarde CO₂, een van de goedkoopste vormen van CO₂-reductie. Veel goedkoper bijvoorbeeld dan de kosten die worden gemaakt voor de opslag van CO₂ onder de grond (39 tot 85 euro per ton CO₂). In deze berekening is nog niet eens meegenomen dat er bij sluiting ook bijna 2 miljard aan subsidie vrijkomt voor het bijstoken van biomassa. Dat geld kan beter worden geïnvesteerd in de opwekking van echt duurzame energie.

Tegenstanders zullen zeggen dat er een waterbedeffect ontstaat. Steenkolencentrales elders in Europa zullen harder gaan draaien. Maar dat zal niet zo gaan. Het Europese Emissiehandel Systeem, waar de kolencentrales onder vallen, is zo ingericht dat de CO₂-rechten die bij het sluiten van de kolencentrales vrijkomen, grotendeels worden vernietigd. EU-commissaris Frans Timmerman heeft in zijn Green Deal aangekondigd het systeem nog verder aan te scherpen. En los van of het Emissiehandelsysteem het toelaat, de lage prijzen voor gas en stijgende prijzen voor CO₂ maken het ­onwaarschijnlijk dat kolencentrales extra gaan draaien: het is simpelweg economisch niet aantrekkelijk. Het uitzetten van de kolencentrales zal worden opgevangen door gascentrales bij te schakelen, die nu niet op volle capaciteit draaien. Dat scheelt 50 procent CO₂ (CE Delft).

Komende weken moet het kabinet Nederland laten zien hoe zij uitvoering geeft aan de uitspraak van de rechter. Met de sluiting van de Hemwegcentrale is het pad geëffend. Natuur & Milieu roept het kabinet op nu daadkracht te tonen. Het is evident: sluiting van de centrales is de meest effectieve en betaalbare maatregel. Het is hoog tijd dat de olifanten de ­kamer verlaten.

_{Door: Marjolein Demmers
Deze opinie is op 10-03-2020 geplaatst in de Volkskrant}

Lees meer over kolencentrales