Vrijwilliger met een missie
De Utrechtse is al jarenlang op allerlei manieren bezig met water. Het geven van rondleidingen langs de singel, het vergroenen van de oevers of het meten van de kwaliteit: waar water is, is Harmke. ‘Als waterambassadeur en burgerwetenschapper zet ik me extra in voor water en groen in de stad. Het meetproject Water op de Kaart doe ik trouwens niet in mijn eentje. We zijn met een team van vier personen, dat is met alle metingen die gedaan moeten worden wel nodig. Zo kunnen we elkaar een beetje afwisselen en is het ook een stuk gezelliger.’
Een flinke plensbui? Dan stroomt het vuile rioolwater zo de singel in
Voor we met Harmke de watermetingen induiken, even een opfrisser. Want riooloverstorten, hoe zit dat ook alweer? ‘Via het rioolstelsel wordt ons vuile afvalwater verzameld en naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie afgevoerd. Op veel plaatsen wordt ook regenwater opgevangen en via datzelfde riool afgevoerd. In zo’n gemengd stelsel stroomt het riool bij een hevige plensbui sneller over. Het vuile water stroomt dan ongefilterd uit de buizen het oppervlaktewater in. Dat gebeurt dus op deze overstortlocaties.’
Gemeenten zijn bezig om deze vuilwateroverstorten in te perken, maar er is nog een hoop werk te verzetten. Harmke wijst naar een kaart waar groene stipjes de riooloverstorten aangeven: ‘Je telt zo 25 stipjes binnen een straal van één kilometer. Om erachter te komen wat riooloverstorten precies doen met de kwaliteit van het water, meten we op twee plekken. Bij de riooloverstort zelf en op een controlelocatie.’
Meten wat er leeft: zoekkaart en theezakjes
Voorzichtig steekt Harmke een lange, uitschuifbare stok in het water: ‘Zo meet ik de diepte tot aan het slik. Met een tweede stok kijk ik dan hoe helder het water is.’ Vervolgens tovert ze een zoekkaart met waterdiertjes uit haar tas. ‘We meten niet alleen het water zelf, maar ook wat er leeft’, legt ze uit. ‘Hier komt m’n schepnet dan weer goed van pas. ‘
De burgerwetenschapper wijst naar het troebele singelwater. ‘Wist je dat we hier ook zakjes groene thee en rooibos hebben hangen? Zo meten we hoe actief bepaalde micro-organismen in het water zijn. Die piepkleine deeltjes zijn niet met het blote oog te zien, dus daar kunnen de theezakjes bij helpen. We slaan de zakjes op in onze vriezer en die gaan één keer in de drie maanden naar het NIOO-KNAW. In het lab weten ze er wel raad mee.’
Benut de kennis van gewone burgers
Waarom Harmke meedoet aan dit burgermeetproject? ‘Ik vind het belangrijk dat gemeenten en waterschappen gebruikmaken van de kennis, ervaring en inzet van gewone burgers. Er ligt heel veel kennis op straat, benut die. Met dit project ontdekken we hoe het ervoor staat met de waterkwaliteit rond riooloverstorten, maar ook welke maatregelen kunnen helpen om het water schoner te maken. Die inzichten kunnen waterschappen en gemeenten weer verder helpen. Het is een omvangrijk project, maar ik vind het leuk om eraan bij te dragen. Ook omdat het kan zorgen voor een breder waterbewustzijn.’
Tips voor thuis
Midden in de stad met stokken en schepnetten in het water staan vissen, dat trekt het nodige bekijks. ‘We krijgen soms vragen van voorbijgangers. Waar ben je mee bezig? Wat is een riooloverstort eigenlijk? En wat kan ik zelf doen om die vervuiling te verminderen?’ Harmke gaat dan graag in gesprek.
‘Niet alleen gemeenten maar ook mensen thuis kunnen aan de slag. Vang het hemelwater in je tuin of op je balkon op, dat helpt al enorm. Wip de tegels uit je tuin, zet er planten in, zodat het water de aarde in kan. En verder: wees zuinig met water en gebruik het riool alleen waarvoor het bedoeld is. Iedereen kan z’n eigen steentje bijdragen. En dit is waar het uiteindelijk om draait en waar iedereen baat bij heeft. Dat we weer schoon water krijgen.’