Hoe kom je samen tot een geliefd zonne- of windpark?
Een plek waar je graag wil zijn
Schone energie is noodzakelijk. Eigenlijk zijn de meeste mensen het daar wel over eens. Tot er een zonnepark in een weiland in de buurt wordt gepland of er windmolens op de dijk verderop komen. Dan komt het opeens erg dichtbij. “Mensen zijn van nature bang voor verandering. Ook als die verandering nodig is en zelfs als die verandering mooi is of voordelen oplevert”, zegt Marieke, oprichter van Design Innovation Group en ‘chef esthetiek’ van het consortium Zon in Landschap. En dat de energietransitie verandering brengt is zeker. Maar wat het precies betekent, kunnen veel mensen zich nog moeilijk voorstellen. Marieke: “mensen denken bijvoorbeeld dat zonneparken veel meer ruimte innemen dan ze in werkelijkheid doen. Ze vinden de zonneparken die ze kennen niet mooi, omdat ze recht zijn, efficiënt en ontoegankelijk. Ze kunnen zichzelf moeilijk een andere voorstelling van een zonnepark maken. Terwijl er genoeg manieren zijn om die parken aantrekkelijker te maken voor omwonenden. Dat begint bij die omwonenden zelf.”
De overgang naar schone energie brengt mooie dingen
Nog even afgezien van de CO2-reductie en het temperen van de temperatuurstijging. De komst van schone energie brengt ons mooie dingen waar je je op kan verheugen. Dat je straks letterlijk vrijer kan ademhalen bijvoorbeeld. Marieke: “als ik een week in de bergen ben geweest. Dan merk ik meteen dat de lucht in de stad echt anders is.” Verder kunnen we er met de juiste aanpak voor zorgen dat planten en dieren zich weer thuis voelen. Meer bloemen, het lome gezoem van hommels, fluitende vogels en salamanders in de sloot.” En tenslotte is er nog het voordeel van wat Marieke noemt ‘vrijer leven, zonder schaamte’. Dat je kan reizen, eten en wonen zonder je schuldig te hoeven voelen. Over wat jouw gedrag betekent voor de wereld en voor je kinderen, kleinkinderen en de generaties die daarna komen.
Iedereen Stroomopwaarts
Met onze nieuwe campagne ‘Iedereen Stroomopwaarts’ geven we een podium aan inspirerende verhalen over zon een wind, verteld door omwonenden, kunstenaars, natuurliefhebbers en ontwikkelaars. We belichten niet alleen de mooie kanten, maar hebben het ook over de zorgen en problemen die de transitie naar schone stroom met zich meebrengt.
Tip 1: creëer een beeld van de toekomst
Mensen hebben vaak geen idee hoe het gaat worden. En dat is logisch want de toekomst is er niet. En die toekomst gaat niet lijken op wat er nu is. Onze omgeving gaat veranderen, maar ook de manier waarop we ons verplaatsen, wat we eten, hoe we werken en recreëren. “Begrijp me goed”, zegt Marieke, “mensen gaan heus nog wel gewoon door met leven, maar de manier waarop ze dingen gaan doen wordt echt anders. Om ze mee te nemen, is wat wij ‘toekomstverbeelding noemen’ daarom heel belangrijk. Geef mensen een beeld hoe het eruit zou kunnen komen te zien. Met dat beeld kunnen ze veel beter verwoorden wat ze aantrekkelijk vinden en wat ze eventueel anders zouden willen zien. Zo krijgen ze grip op de verandering.”
Tip 2: doe het samen met bewoners
“Breng zoiets als abstracts als de energietransitie dichtbij. Mensen weten namelijk best wat ze willen. Door samen een toekomstbeeld te ontwerpen, snappen bewoners beter wat er nodig is. En ze zien hoe hun ideeën een plek krijgen. Om bij dat eerste te beginnen. Bewoners denken vaak dat een zonnepark veel ruimte in beslag neemt. Of ze zeggen dat ze alleen een zonnepark willen als de energieopbrengst niet groter is, dan wat ze zelf nodig hebben. Als je vervolgens een park met dát aantal panelen intekent op een kaart, dan zijn ze vaak verbaasd over hoe klein het is. Ja, en dan valt er te praten over meer panelen, zodat een park ook rendabel wordt. Bij het project ‘In my backyard please‘ maakten we bijvoorbeeld een proefopstellingen met panelen met verschillende prints: gras, bladeren, een design van Escher en moderne kunst. Omwonenden konden zo zelf ervaren wat print doet voor de sfeer. Waar ze voor kozen? De groene bladeren. Het is een ‘park’ toch?”
Tip 3: zorg dat het niet ten koste gaat van natuur maar meer natuur oplevert
Bewoners zeggen vaak: moet het zonnepark nou echt in dat weiland komen? “Weilanden staan voor veel mensen voor ‘de natuur’ en voor ons geliefde Nederlandse landschap. Maar als dat (saaie) weiland nou verandert in nieuwe natuur? Een plek waar dieren, insecten, vogels en planten zich thuis voelen? Ja, dan heb je echt een ander verhaal. En dan wordt dat zonnepark opeens niet meer iets waarvoor je moet inleveren, maar waardoor je er iets bij krijgt.”
Tip 4: geef aan wat wel en wat niet
Het is voor bewoners lastig om overzicht te krijgen. De noodzaak, de transitie, de schaal waarop we veranderen en de juridische achtergronden. “Een voorbeeld?”, vraagt Marieke. “Bewoners zeggen vaak: kunnen die panelen niet gewoon op de daken van een industrieterrein? Dat snap ik en ook ik zou liever zien dat panelen allereerst op de daken terecht komen. Je hebt dan alleen wel te maken met tientallen verschillende eigenaren in plaats van één eigenaar en dat maakt de aanleg erg ingewikkeld. En uiteindelijk moet een park ook voldoende rendabel zijn. Daarom is het belangrijk om van het begin af aan duidelijk te maken waarover omwonenden kunnen meepraten en meedenken en waarover niet. Wel over de print op de panelen, de en de opstelling en vormgeving van die panelen. En wel inzicht geven in hoe de businesscase in elkaar zit. Maar niet over allerlei andere zaken. Zo voorkom je ongenoegen en teleurstelling.”
Van moetje naar geliefd park
“Dit vind ik zelf een hele mooie”, zegt Marieke. “Omdat het zo eenvoudig is. Als je met bewoners gaat ontwerpen kom je meestal dezelfde dingen tegen. Ze willen ruimte tussen de panelen, zodat er struiken en planten kunnen groeien. Ze willen dat de panelen niet in rechte rijen staan en liefst niet allemaal op dezelfde hoogte worden geplaatst. Zodat er variatie komt. Zodat ze eronder kunnen schuilen als het regent en de grond mooi kan begroeien. Het wordt echt aantrekkelijk als er water is in bijvoorbeeld poelen (en laat dat nou net iets zijn dat we met klimaat adaptief bouwen toch al willen). Mooi meegenomen zijn hoogteverschillen tussen de panelen en een plek waarvandaan je over die panelen uit kan kijken. Kortom: omwonende willen een park met natuur en wandelpaden. Een plek waar ze kunnen recreëren, de hond kunnen uitlaten en kunnen genieten van de natuur. Dus mix functies en maak het zon- of windpark een plek waar je wilt zijn. Een plek die past in de omgeving, maar ook iets eigens en bijzonders heeft. Zodat je er trots op kan zijn.”
Meer weten?
Persvoorlichters
Voor persgerelateerde vragen kun je terecht bij een van onze persvoorlichters.
