Afspraken over duurzaamheid nog weinig zichtbaar in supermarkten

Zo’n 70 procent van ons dagelijks voedsel komt uit de supermarkt. Ondanks die machtige positie in het voedselsysteem is nauwelijks zichtbaar of supermarkten zich inzetten voor een duurzamer voedselpatroon. Uit onderzoeksrapport Superlijst Groen van stichting Questionmark – opgesteld in samenwerking met Natuur & Milieu, Natuurmonumenten en Mighty Earth – blijkt dat, hoewel supermarkten zich hebben verbonden aan het Klimaatakkoord en het Deltaplan Biodiversiteitsherstel, de meeste van hen geen meetbare doelstellingen hebben voor het stimuleren van natuurinclusieve landbouw en een meer plantaardig voedingspatroon.
Supermarkten delen nauwelijks informatie over de herkomst en teeltmethode van hun producten. De aanpak van ontbossing voor soja en palmolie, het aandeel regionaal en natuurinclusief geproduceerd voedsel en het terugdringen van verpakkingsmateriaal blijven (ver) achter bij de gemaakte afspraken. Onaanvaardbaar, in deze tijd met grote problemen rond klimaat en biodiversiteit, vinden de bij dit project aangesloten organisaties.

Vlees overheerst nog steeds
Het plantaardige voedselaanbod in supermarkten groeit, maar vlees blijft de standaard. Kant-en-klaar maaltijden bevatten nog bijna altijd vlees en in reclamefolders domineren advertenties voor rood vlees, zelfs in de ‘Week zonder Vlees’. Het assortiment vleesvervangers groeit wel, maar dit gaat niet gepaard met een afname van de hoeveelheid vlees. Supermarkten hebben zich via het Klimaatakkoord gecommitteerd aan een afname van de dierlijke eiwitconsumptie (onder andere vlees) en een toename van plantaardige eiwitten. Geen enkele supermarkt heeft echter een concrete doelstelling op dit onderwerp.

“Stop met stuntprijzen”
“Steeds meer mensen willen minder vlees eten. In de praktijk laat de consument zich echter verleiden door aanbiedingen. Supermarkten hebben een verantwoordelijkheid om mensen te helpen duurzamere keuzes te maken. Supermarktbrancheorganisatie CBL sprak in het klimaatakkoord af te streven naar een nieuwe balans van 40% dierlijke en 60% plantaardige eiwitten in ons dieet in 2030. Superlijst Groen bewijst dat dit nog niet vertaald is naar concrete doelstellingen door supermarkten. Op de winkelvloer zijn aanbod en promotie voor vlees nog standaard. Bovendien zijn exceptioneel grote porties eerder regel dan uitzondering. Wij dagen supermarkten uit om een plantaardiger dieet het nieuwe normaal te maken. Concrete doelstellingen en stoppen met stuntprijzen voor vlees zijn daarin de eerste stappen”, aldus Rob van Tilburg, directeur Programma’s Natuur & Milieu.

Duurzame landbouw
Op de winkelvloer blijkt dat supermarkten de maatschappelijke verantwoordelijkheid voor duurzame landbouw vooral bij hun klanten leggen. Dit ondanks de afspraak dat de supermarkten zich inspannen om biodiversiteit een prominentere plek te geven in de keurmerken, standaarden en certificering waar zij gebruik van maken. Ekoplaza is een positieve uitzondering met een volledig biologisch assortiment. Supermarkten besteden in publicaties en op de winkelvloer wel incidenteel aandacht aan ‘lokaal geproduceerd’ aanbod. Echter, het streefbeeld van het CBL om bij te dragen aan een betere positie voor boeren en tuinders die aantoonbaar bijdragen aan biodiversiteitsherstel, is op dit moment nog geen werkelijkheid. Een gemiste kans in een jaar waarin lokaal en duurzaam eten zo’n vlucht heeft genomen, zoals blijkt uit het succes van de ‘support your locals’ acties en de groei van veel korte-keten-initiatieven in het land.

Albert Heijn opvallende uitzondering in transparantie
Albert Heijn is de enige die het aandeel groente en fruit afkomstig van Nederlandse bodem en het aandeel biologisch in hun huismerken rapporteert. Ook wat betreft verpakkingen is Albert Heijn de enige supermarkt die in detail rapporteert over de behaalde vermindering van specifieke verpakkingsmaterialen.

Beloften voor aanpak ontbossing voor soja in veevoer niet nagekomen
Ondanks de belofte om in 2020 een einde te maken aan ontbossing door soja voor veevoer in de toeleveringsketens, scoren supermarkten onvoldoende op de aanpak van ontbossing. Het risico op grootschalige ontbossing in de aanvoerketens van supermarkten voor soja is onverminderd groot. Zelfs marktleider Albert Heijn blijft ver achter bij de gemaakte afspraken. Supermarkten hebben een belangrijke verantwoordelijkheid om ontbossing aan te pakken, maar schieten op alle essentiële onderdelen tekort.

Voorlopers, middenmoot en achterblijvers
Op basis van de onderzoeksbevindingen en een vooraf vastgelegde weging is een ranglijst van supermarkten samengesteld. De ranglijst laat zien welke supermarkten tot de voorlopers, middenmoot en achterblijvers behoren in de mate waarin zij hun klanten helpen kiezen voor duurzaam.

Bekijk het rapport