Waarom kernenergie (nog steeds) niet de oplossing is

Kernenergie is helemaal niet zo goedkoop als vaak gedacht wordt. Hoewel de ruwe productiekosten van een kilowattuur (kWh) met kernenergie laag zijn, twee tot drie cent per kWh, zijn de kosten voor de bouw van een kerncentrale en de opslag van radioactief afval zeer hoog. Als ook de investeringskosten en het onderhoud meegenomen worden, stijgen de kosten per kWh naar ruim 8 cent per kWh.

Het gevolg is dat zo’n dure centrale alleen financieel aantrekkelijk kan worden als hij bijna het hele jaar aan staat. Als een kerncentrale 85% van de tijd aan staat zou de elektriciteit die hij produceert net iets minder dan 5 cent per kWh kosten. Maar een kerncentrale moet op- en afschakelen afhankelijk van het aanbod van hernieuwbare bronnen en de wisselende vraag naar elektriciteit. Bij minder draaiuren worden kerncentrales duurder. Als de kerncentrale hierdoor maar de helft van de tijd draait, stijgen de kosten van de geproduceerde elektriciteit naar meer dan 8 cent per kWh .

Naast dat kernenergie dus geen goedkope energie is, leveren de investeringen in kernenergie pas na vele jaren bouw- en ontwikkeltijd (vaak wel 15 jaar of meer) CO2-besparing op. Dezelfde investeringen in hernieuwbare bronnen van elektriciteit, zoals zon en wind, leveren veel eerder en veel meer CO2-besparing op. En het geld dat we uitgeven aan kernenergie kan niet uitgegeven worden aan (betere) technieken voor zonne-energie, windenergie, waterstof en energieopslag.

Tot slot is ook de prijs van de brandstof voor kerncentrales een onzekere factor. Vaak is dit uranium. De ‘brandstof’ voor zonnepanelen en windmolens (zon en wind) zal altijd gratis blijven, maar de prijs van uranium is afhankelijk van hoe de wereldwijde vraag zich ontwikkelt en hoe het beperkte aantal uraniumproducerende landen (waaronder Rusland) hiermee om gaan. Recente stijgingen van de gasprijs laten zien wat de gevolgen kunnen zijn van deze afhankelijkheid.

Kosten voor groene energie
Aantoonbaar duurzame alternatieven zoals wind- en zonne-energie  zijn tegenwoordig ook geschikt om aan de energievraag te voldoen en worden steeds kostenefficiënter. De kosten van energie uit wind en zon zijn nog altijd aan het dalen. Elektriciteit opgewekt met windmolens op land kost in Nederland 2,5 cent per kWh en minder dan 4 cent per kWh voor windmolens op zee. In deze kosten zijn de investering en het onderhoud ook meegenomen. Dit is in alle gevallen dus veel minder dan kernenergie.

Het onderzoek dat het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft laten uitbrengen in 2021, stelt dat kernenergie goedkoper is dan wind en zon. Maar dit onderzoek rekent met toekomstige cijfers voor hernieuwbare energie in 2040 die hoger zijn dan nu, terwijl de kosten van wind en zon alleen maar zullen dalen. Ook gaat het onderzoek ervan uit dat kerncentrales bijna 100 procent van de tijd zullen draaien. Dit zal in ons toekomstige energiesysteem – dat veel dynamischer is – niet het geval zijn. Daardoor doet het onderzoek de kosten van kernenergie veel lager lijken. In het begin van 2020 concludeerde een Nederlandse studie naar toekomstige energiescenario’s (in opdracht van het ministerie van EZK) dat een energiesysteem met kernenergie duurder is dan zonder.

Het grootste nadeel van kernenergie is echter het grote risico dat kleeft aan het gebruik van deze energiebron. Tsjernobyl en Fukushima hebben laten zien hoe verschrikkelijk mis het kan gaan. Hoe klein de kans op ongevallen ook zal zijn: de gevolgen kunnen rampzalig zijn voor zo’n dichtbevolkt land als Nederland. Ook is er nog altijd geen goede oplossing voor het kernafval en zadelen we toekomstige generaties op met dit probleem. Daarnaast zou een kerncentrale, als er nu wordt begonnen met de bouw, in de meest optimistische scenario’s pas energie leveren in 2035. Nieuwe en verbeterde, experimentele types kunnen nog zeker twintig jaar in beslag nemen. Het klimaat kan hier niet op wachten, en daarom kunnen we ons geld en energie veel beter stoppen in bewezen duurzame technieken: wind en zon.

Voorstanders van kernenergie stellen vaak dat er voor honderden jaren uranium, de brandstof voor kerncentrales, beschikbaar is. Dit is echter niet waar. De huidige wereldvoorraad uranium volstaat nog voor ongeveer 85 jaar, indien we op het huidige tempo doorgaan met verbruiken. Bij een verdubbeling van het aandeel kernenergie is over 42 jaar de uranium voorraad al uitgeput; dit is binnen de levensduur van een centrale. Er zijn dan nog wel andere bronnen van uranium beschikbaar, maar om daar uranium te winnen kost meer energie en is dus duurder. Omdat de winning van uranium dan duurder is zullen de kosten van kernenergie dus ook nog verder stijgen.

Tegenwoordig gaan er een aantal stemmen op om nieuwe kerncentrales te bouwen. Vaak gaat het hier om thoriumcentrales, ook wel bekend als ‘gesmolten zout reactoren’. Thoriumcentrales zouden alle voordelen van kernenergie hebben en veel minder nadelen. Zo zou er nauwelijks nog radioactief afval geproduceerd worden en zou een thoriumcentrale inherent veilig zijn. Geschat wordt echter dat de ontwikkeling van een dergelijke centrale nog wel twintig jaar duurt en vele miljarden zal kosten. Tot die tijd wordt er geen kilowattuur geproduceerd. In de tussentijd ontwikkelen aantoonbaar duurzame technieken zoals wind en zon zich ook door. Een thoriumcentrale zal dus nooit concurrerend worden.

Dus nee, kernenergie gaat geen grote rol spelen in de Nederlandse energievoorziening van de toekomst. Het kost te veel, het duurt te lang om te ontwikkelen, de brandstof raakt op, en bovenal draagt het een gigantisch milieurisico in zich. Dat het nieuwe kabinet in het regeerakkoord van 2021 miljarden uittrekt voor nieuwe kerncentrales is wat ons betreft dan ook een bittere tegenvaller. Deze miljarden zouden op zijn minst ook beschikbaar moeten zijn voor werkelijk duurzame energiebronnen in combinatie met opslag en slimme netten. Alle benodigde technologie is al beschikbaar en betaalbaar en Nederland is perfect gepositioneerd voor snelle en grootschalige toepassing van echt duurzame technieken. Nu is het tijd om te handelen!

Bronnen
– U.S. Energy Information Administration: Levelized Cost and Levelized Avoided Cost of New Generation Resources in the Annual Energy Outlook 2020 (2020)
– Statista: Uranium – Statistics and Facts (2020)
– Berenschot & Kalavasta: Systeemeffecten van nucleaire centrales, in Klimaatneutrale Energiescenario’s 2050 (2020)
– Kalavasta: Vergelijking van twee rapporten over de kosten van nucleaire en zon- & windstroom in het Nederlandse energiesysteem, die Minister Wiebes in april en september 2020 naar de Tweede Kamer heeft gestuurd (2020)