Opinie: Minder vliegen, minder vlees eten, de burger heeft een por nodig

Volop vliegtickets geboekt

Ondanks de toenemende kennis over de negatieve milieueffecten van ons gedrag, blijkt het nog niet eenvoudig ermee te stoppen. Natuur & Milieu onderzocht eerder waarom we vliegen en vlees eten, want beide leveren een aanzienlijke bijdrage aan klimaatverandering. Toch laat de vegamonitor jaar na jaar zien dat Nederlanders nauwelijks minder vlees gaan eten. Bijna twee jaar na het begin van corona worden ook de vliegtickets voor de zomervakantie weer volop geboekt.

We zíen het klimaatprobleem wel. Driekwart van de Nederlandse bevolking zegt het belangrijk te vinden om persoonlijk iets te doen tegen klimaatverandering, blijkt uit onderzoek van Ipsos, gepubliceerd in november. En veel Nederlanders maken ook al duurzame keuzes, bijvoorbeeld voor groene stroom, zonnepanelen, het isoleren van de woning of het rijden van een elektrische auto. Die vragen een investering, maar leveren ook iets prettigs op.

Voor vlees eten en vliegen ligt dit anders. Uit het onderzoek van Natuur & Milieu blijkt dat slechts een procent van de Nederlanders bewust minder vliegt en dat maar acht procent drie of meer dagen per week geen vlees eet. Zes op de tien mensen eet iedere dag vlees. Onze vlees- en vliegconsumptie aanpassen lijkt een te grote opgave.

Maar het met het vingertje wijzen naar mensen die wel een hamburger eten of een low-budget vliegvakantie boeken, zorgt er niet voor dat mensen hun gedrag veranderen. Niemand kiest er bewust voor iedere dag het klimaat te schaden. De meeste mensen denken dat hun acties weinig kwaad kunnen.

Om hen mee te krijgen is het, zoals minister Jetten van plan is, goed om hun perspectief te willen zien, naar hen te luisteren en te kijken waar hun gedrag op is gebaseerd. Dat kan bijvoorbeeld door te onderzoeken wat mensen motiveert om klimaatvriendelijk te handelen en wat ze daarvan weerhoudt. Zo komen we erachter welke (beleids)interventies er nodig zijn om duurzaam gedrag aantrekkelijk, makkelijk en de standaard te maken.

Liever kleine porties

Zo blijkt uit de vegamonitor dat de helft van de respondenten bij de maaltijd liever kleine porties vlees eet in plaats van helemaal geen vlees. Daar kun je rekening mee houden. En als jaar in jaar uit blijkt dat mensen (te) veel vlees blijven eten, kan de minister ook onderbouwd zijn conclusies trekken en iets doen aan het prijsbeleid in de vorm van bijvoorbeeld een vleesbelasting.

De klimaatcrisis is zo urgent dat de overheid haar rol moet pakken. Net zoals bedrijven vragen om klimaatregie, hebben ook burgers behoefte aan prikkels die de duurzame keuze vanzelfsprekend maken. Goed geïnformeerd over gedrag, kan de overheid zorgen voor effectief beleid dat duurzame keuzes haalbaar en aantrekkelijk maakt.

Ieder jaar komt het kabinet met een dashboard aan cijfers hoe ver we in Nederland zijn met onze klimaatdoelen. Opdracht aan de nieuwe klimaatminister: Voeg hier ook de gedragsdoelen aan toe. Met dat overzicht kun je pas echt goed sturen op ambitieus klimaatbeleid.

Dorien Ackerman, Natuur & Milieu
Reint Jan Renes, Hogeschool van Amsterdam

Dit artikel werd op 25 februari 2022 gepubliceerd in Trouw.