Boeren en de natuur hebben recht op onafhankelijk advies over bestrijdingsmiddelen

Het gebruik van bestrijdingsmiddelen ligt vrijwel nergens in Europa zo hoog als in Nederland. Het Centraal Bureau voor de Statistiek becijfert dat in Nederland jaarlijks vijf miljoen kilo bestrijdingsmiddelen wordt uitgespoten over akkers en in kassen. Dit grootverbruik van bestrijdingsmiddelen is een gevolg van het feit dat boeren nauwelijks onafhankelijk advies krijgen over de inzet van bestrijdingsmiddelen.

De huidige praktijk is dat zogenaamde ‘erfbetreders’ boeren adviseren over de beste manier om hun oogsten te beschermen tegen ziekten en plagen. Het probleem is echter dat het merendeel van deze adviseurs commercieel verbonden is met toeleveranciers van bestrijdingsmiddelen. De inkomsten van deze bedrijven worden bepaald door de hoeveelheid bestrijdingsmiddelen die deze adviseurs verkopen. Je kunt op je vingers natellen dat meer natuurvriendelijke methodes het afleggen tegen chemische middelen, omdat aan die laatste categorie veel wordt verdiend.

Aan deze perverse financiële prikkel wilde het kabinet een eind maken. Daarom werd in het coalitieakkoord de afspraak opgenomen om het advies en de verkoop van de bestrijdingsmiddelen aan boeren ‘los te koppelen’. Met als doel om de boer gemakkelijk toegang te geven tot onafhankelijke adviseurs. Deze adviseurs mogen geen commerciële belangen hebben bij verkoop van middelen en dienen zich te registreren bij de overheid. Uitgangspunt is dat deze adviseurs voldoende kennis hebben over natuurinclusieve landbouw en chemische bestrijdingsmiddelen alleen adviseren als laatste redmiddel.

Een duidelijke afspraak en belofte zou je denken. Toch verscheen er recent een brief van landbouwminister Adema met het bericht dat het kabinet deze belofte slechts heel beperkt wil invullen en deze koppeling grotendeels ongemoeid laat. En dat is zeer zorgelijk: voor boeren, milieu, biodiversiteit en voor onze eigen gezondheid. Adema kiest voor een verplichting voor boeren, waardoor zij ieder jaar eenmaal onafhankelijk advies moeten gaan inwinnen. De minister wil daarnaast de kwaliteit van de adviezen van de commerciële partijen verbeteren door kennis aan te dragen over meer natuurvriendelijke methodes dan chemische bestrijdingsmiddelen.

Het is een grote illusie dat deze voornemens íets gaan veranderen aan het overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen. Het advies dat de boer dan één keer per jaar moet inwinnen, weegt niet op tegen de continue advisering en begeleiding van de adviseurs met commerciële belangen. Die op hun beurt maar beperkt ontvankelijk zullen zijn voor het verzoek van Adema om terughoudend zijn met de verkoop van chemische producten.

De gevolgen van deze innige verbinding tussen telers en adviseurs is terug te zien in de cijfers. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen daalt al jaren nauwelijks en er komen steeds giftigere varianten op de markt. Dit leidt tot grote natuurschade: onder insecten, vogels, maar ook bij waterdieren. Want ook in het water zitten hoge concentraties landbouwgif: in meer dan de helft van de kanalen en sloten worden de toegestane normen overschreden.

En niet alleen de natuur lijdt onder bestrijdingsmiddelen. Ook de menselijke gezondheid. Bewijs voor de relatie tussen hersenziektes en blootstelling aan bestrijdingsmiddelen stapelt zich op.

Tenslotte is de landbouw zelf slachtoffer van het overmatige gebruik: door het intensieve gebruik raakt de gezondheid van de bodem aangetast. De bodem verliest haar natuurlijke veerkracht en de gewassen worden cynisch genoeg steeds vatbaarder voor ziektes en plagen.

Het is nu aan de Tweede Kamer om de minister te houden aan waar het om begonnen was: een verbod op advisering vanuit de bestrijdingsmiddelenbranche en onafhankelijk, frequent en gratis advies voor telers. Laat natuur en volksgezondheid het niet weer afleggen tegen de belangen van de bestrijdingsmiddelenindustrie.

Rob van Tilburg, Directeur Programma’s
Berthe Brouwer, Programmaleider Landbouw

Dit artikel is op 20 maart verschenen in het Nederlands Dagblad