Maak het tempo van natuurtransitie gelijk aan die van energietransitie
De Noordzeedagen staan dit jaar in het teken van biodiversiteit. Een onderwerp dat juist nu omringd is met dilemma’s en ingrijpende keuzes en waarbij volgens Natuur & Milieu en Stichting De Noordzee daadkracht van beleidsmakers nodig is. Want als we niet ingrijpen, dan dreigt ontoelaatbare schade voor de Noordzeenatuur en vertraging voor de energietransitie.
Voor deze dilemma’s en keuzes ligt al een sterke basis. Het in 2020 gesloten Nederlandse Noordzeeakkoord voorziet in afspraken tussen de belangrijkste partijen op de Noordzee om voor een gezonde Noordzee te gaan. In het akkoord staan drie transities centraal: de natuur-, energie en voedseltransitie. Alle drie belangrijk, en alle drie hebben impact op elkaar.
De natuur staat al op enorme achterstand
Mede door de geopolitieke ontwikkelingen van het afgelopen jaar is de energietransitie – de transitie van fossiele energie naar duurzame energie – enorm versneld, waarbij fors wordt ingezet op windenergie op zee. Waar windparken in de Nederlandse Noordzee momenteel een capaciteit van ongeveer 2,5 gigawatt hebben, zal deze rond 2030 oplopen tot 21 gigawatt, tegen 2040 tot 50 gigawatt en tegen 2050 zelfs tot 70 gigawatt.
Om klimaatneutraal en energie onafhankelijk te worden, moet veel ruimte voor windparken op zee gezocht worden. Maar de natuur op de Noordzee staat al op zeer grote achterstand en de uitrol van windenergie op zee mag niet nog meer schade toebrengen aan de natuur. En zonder nú daadkrachtige maatregelen te nemen, dreigt dat wel te gebeuren en kan de energietransitie vertraging oplopen.
“De uitrol van windenergie op zee mag niet nog meer schade toebrengen aan de natuur. En zonder nú daadkrachtige maatregelen te nemen, dreigt dat wel te gebeuren en kan de energietransitie vertraging oplopen.”
In aanloop naar de ‘North Sea Wind Summit’ op 18 mei in het Deense Esbjerg, waar België, Denemarken, Duitsland en Nederland een verklaring ondertekenden om tegen 2050 gezamenlijk 150 gigawatt wind op zee te realiseren, committeerde Minister Jetten van Energie en Klimaat zich publiekelijk dat ecologie voortaan zwaarwegend wordt meegenomen bij de uitrol van windenergie op zee.
Stichting De Noordzee en de Nederlandse WindEnergie Associatie publiceerden een gezamenlijke oproep aan de overheid om niet alleen prioriteit te geven aan de klimaatdoelen, maar ook aan het beschermen van de Noordzeenatuur. Want natuur en klimaat moeten samengaan, zoals Stichting De Noordzee en Natuur & Milieu uitdragen binnen het programma De Rijke Noordzee.
Versnelling van het invoeren van maatregelen is nodig
Zo voortvarend als de aanpak van wind op zee gaat, zo traag vorderen de echte maatregelen om de natuur op zee te beschermen. Het gaat simpelweg niet goed met de bescherming, het herstel en de versterking van de waardevolle Noordzeenatuur. Momenteel is bijvoorbeeld nog maar 0,3% van onze Nederlandse Noordzee beschermd tegen bodemberoerende visserij in aangewezen ecologisch waardevolle gebieden, terwijl volgens het Noordzeeakkoord dat in 2023 al 13,7% moet zijn. Deze bodemberoerende visserij vindt nog steeds het meest intensief plaats in gebieden die op papier beschermd zijn, met enorm schadelijke gevolgen voor de onderwaternatuur.
De Noordzeenatuur is reeds verzwakt door jaren van onverantwoord beheer. Met de razendsnelle uitrol van windparken op zee zoals deze nu is voorzien, wordt het risico steeds groter dat windparken nóg meer druk zullen zetten op dit al zo verzwakte ecosysteem. Tenzij er spoedig versnelling komt in het invoeren van maatregelen om Noordzeenatuur te beschermen en te herstellen is het zeer de vraag of de benodigde toename van wind op zee wel gaat passen in het grootste natuurgebied van Nederland.
Principes om de klimaat-, energie- en natuurdoelen te halen
Er zijn ook goede ontwikkelingen. Dit jaar hebben meerdere windparkeigenaren zichzelf ten doel gesteld om tegen 2030 een natuurpositieve sector te zijn. Eneco wil dit al in 2025 zijn. Dit betekent dat de windindustrie niet alleen ecologische risico’s zo veel mogelijk mitigeert of vermijdt, maar ook actief meewerkt aan natuurversterking binnen én buiten windparken. Hierbij wordt natuurverlies door windparken omgezet naar natuurversterking door windparken. Het aanscherpen van criteria omtrent ecologie in tenders en het opstellen van een Noordzeebreed gedragen internationaal Noordzeeakkoord zijn hierbij essentieel. De ecologie kent immers geen landsgrenzen.
In Europees verband zijn de windindustrie, transmissienetbeheerders en natuur- en milieu organisaties, waaronder Stichting De Noordzee en Natuur & Milieu verenigd in de Offshore Coalition for Energy and Nature (OCEaN). Op 19 oktober publiceerde OCEaN, samen met WindEurope en de Renewables Grid Initiative een gezamenlijke positie over de uitrol van wind op zee, ecologie en maritieme ruimtelijke ordening. In deze positie staan tien principes die door Europese lidstaten gehanteerd moeten worden om klimaat-, energie- en natuurdoelen te halen.
OCEaN roept lidstaten onder andere op hun maritieme ruimte op basis van het ecosysteem te plannen om zo tot de Goede Milieutoestand te komen, zoals voorgeschreven in de Europese Kaderrichtlijn Maritieme Ruimtelijke Planning. Daarnaast is de oproep windenergiegebieden aan te wijzen waar ze niet overlappen met ecologisch waardevolle gebieden; Europese natuurwetgeving volgens de hoogst mogelijke standaard uit te voeren; en zorg te dragen voor een langetermijnperspectief.
Klimaat en de natuur moeten én kunnen samengaan
Het is van levensgroot belang dat we de klimaatdoelstellingen halen. Maar dat kan alleen als we eveneens investeren in natuurbescherming en -herstel. Stichting De Noordzee en Natuur & Milieu zullen deze boodschap herhalen bij de Noordzeedagen, en daar buiten! Het klimaat en de natuur moeten én kunnen namelijk samengaan.
Dit opinie-artikel is geschreven door Heleen Vollers van Stichting De Noordzee in samenwerking met Natuur & Milieu. Onze organisaties werken samen met diverse partners aan het droomfondsproject De Rijke Noordzee.
Persvoorlichters
Voor persgerelateerde vragen kun je terecht bij een van onze persvoorlichters.
