Magazine Update – juni 2025

‘Vanochtend werd ik wakker met een kater. Geen kater van een feestje, maar een Catshuiskater. Je leest dit later, maar ik schrijf deze column de ochtend na het tweede stikstofoverleg met de ministeriële commissie-Schoof – in het leven geroepen om eindelijk vaart te maken met de aanpak van het stikstofprobleem. Een probleem dat Nederland inmiddels al zes jaar in zijn greep houdt.

Toch bleef het weer bij praten. Geen concrete besluiten, geen scherpe keuzes. Terwijl we allang weten wat nodig is. Commissie-Remkes, het Planbureau voor de Leefomgeving, de Raad voor de Leefomgeving, wetenschappers, coalities van bedrijven en natuurorganisaties – allemaal zijn ze het erover eens. De oplossingen liggen op tafel. Ze zijn juridisch houdbaar, uitvoerbaar en ecologisch noodzakelijk. Waar wachten we nog op?

En dus: wat doe je met zo’n kater? Naar buiten. Letterlijk. Want daar gebeurt gelukkig wél van alles. Neem de Noordzee. We ontdekken steeds meer over het leven onder water – en hoe we windparken zó kunnen ontwerpen dat ze het zeeleven juist versterken. Een simpel gat in een paal kan al dienen als schuilplek voor vissen, schelpdieren en krabben. Met slimme aanpassingen wordt techniek ineens natuurvriendelijk.

Ook goed tegen een kater: PesticideVrij-Dag. Een krachtige, vreedzame mars in Den Haag, gesteund door meer dan honderd organisaties. Onze voorstellen waren glashelder: meer onafhankelijk onderzoek, strengere toelatingseisen en échte ondersteuning voor duurzame landbouw.

En dan: de zomer. Zomerser dan dit wordt het niet: op zaterdag 14 juni vieren we ‘24 uur voor de Stadsnatuur’. Doe mee aan een wandeling, een lezing of een workshop. Intussen blijven wij keihard werken aan oplossingen. Voor de natuur, voor de boeren, voor de toekomst. Met of zonder Catshuiskater.’ ●

– Marjolein Demmers, directeur Natuur & Milieu

Een ecoduct waar egels en andere dieren veilig overheen wandelen, gebouwen met nestkasten voor vleermuizen, een park op het dak van een winkelcentrum: natuurinclusief ontwerp wordt steeds vaker toegepast. En dat is goed nieuws. Het betekent dat we bij de aanleg van gebouwen, wegen en andere bouwwerken ook kijken hoe we de natuur kunnen helpen. Niet als sluitpost, maar als uitgangspunt. Zo maken we ruimte voor mens én natuur.

Dit kan ook in zee. Want waarom zouden we de Noordzee – het grootste natuurgebied van Nederland – níét betrekken in onze duurzame plannen? Precies die vraag staat centraal in het programma De Rijke Noordzee, een samenwerking van Natuur & Milieu en Stichting De Noordzee. In Nederlandse windparken op zee mag niet gevist worden, dus dit biedt een prachtige kans om juist hier de onderwaternatuur te versterken.

Windturbines als kraamkamer voor zeeleven
Een mooi voorbeeld is windpark Hollandse Kust Zuid, beheerd door energiebedrijf Vattenfall. In de turbines zitten zogeheten waterverversingsgaten. Die zijn in eerste instantie aangebracht om het roestproces tegen te gaan, zodat de windturbines langer meegaan. Maar zou dit ontwerp ook een functie kunnen krijgen voor de biodiversiteit onder water? De Rijke Noordzee ging samen met Vattenfall en andere partners in zee om dit te onderzoeken.
Het leidde tot een vernieuwd ontwerp, vertelt Tim Wilms, marien ecoloog bij Vattenfall: ‘We maakten de waterverversingsgaten in deze turbines groter en dichter bij de zeebodem. Zo zijn ze toegankelijk voor roofvissen zoals kabeljauw en voor kreeften, krabben en andere zeedieren.’

Samen met Wageningen University & Research, Deltares en de innovatieve start-up Seaward onderzoekt De Rijke Noordzee wat deze gaten 11doen met de biodiversiteit. Tim: ‘Voor het eerst wordt er ook echt in de turbines gemonitord, met geavanceerde apparatuur. Uniek, want normaal monitoren we alleen buiten de windpalen. Op de camerabeelden zien we dat er veel leven aanwezig is in en rond de turbines! Door middel van sensoren doen we tevens metingen om te zien of er genoeg zuurstof en nutriënten aanwezig zijn om het zeeleven binnen in de turbines te behouden; dat lijkt tot zover positief te zijn. Daarnaast zijn we benieuwd of mosselen en andere dieren die zich hechten aan oppervlakten, goed gedijen in de turbines en zich daar voortplanten.’

De uitkomsten zijn veelbelovend. Tijdens de laatste missie eind 2024 ontdekten we een levendig onderwaterlandschap: krabben, zeesterren, vissen en anemonen hadden de turbines ontdekt als schuil- en voedselplek.

Natuur versterken met duurzame energie
Deze ontdekking biedt perspectief. Want als deze aanpassing in de bouw van windturbines een positief effect heeft op de biodiversiteit, kan dit windpark een voorbeeld zijn voor andere. Met alle projecten doet De Rijke Noordzee veel kennis en ervaring op over natuurversterking in windparken. Al deze inzichten worden gebundeld in de Toolbox: een digitale omgeving boordevol inzichten, tips en inspiratie rond natuurversterkingsprojecten in windparken op zee.

Voor Natuur & Milieu is dit een belangrijk uitgangspunt: duurzame energie moet niet alleen schoon zijn, maar ook de ruimte geven aan natuur. De windparken op zee bieden daarin unieke kansen. Door in het ontwerp al rekening te houden met de onderwaternatuur, kunnen we energie opwekken én ecosystemen versterken. ●

‘De paardenbijter, het lantaarntje en de noordse winterjuffer, het lijken personages uit een kinderboek, maar het zijn libellen. Kleine luchtraketten met ogen als caleidoscopen: tienduizenden facetten die hun hele hoofd bedekken en ze een bijna 360-gradenblik geven. Perfect voor de jacht. Helaas minder opgewassen tegen klimaatverandering en verdroging.

Uit nieuw onderzoek van de Vlinderstichting en het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt
dat hun aantal sinds 2008 met ruim 25 procent is afgenomen. Dit nauwkeurige beeld van de libellenpopulatie hebben we te danken aan vrijwilligers. Sinds eind jaren negentig turven zij op vaste locaties, iedere twee weken opnieuw.

Daags na dit rapport volgt een ander alarmerend bericht: 1.300 schimmelsoorten op de internationale rode lijst, aldus natuurorganisatie IUCN. Geen knuffeldieren, die schimmels, maar onmisbaar voor onze bodem, ecosystemen, of als basis van medicijnen. Ook hier die onvermoeibare wetenschappelijke toewijding: het ontleden en determineren van ontelbare
schimmeldraden. Dag in dag uit.

En dan naar de politiek. Terwijl de (burger)wetenschap laat zien hoe fascinerend en kwetsbaar de natuur is, lijkt de politiek steeds onverschilliger. De klimaatcrisis? Even geen prioriteit. Een CO2-heffing voor de grote industrie? Opnieuw ter discussie. Klimaatdoelen halen? Daar moet je je niet op blindstaren. Alsof we weer terug zijn in de tijd waarin klimaatverandering vooral iets was voor thematische lespakketten op school en de onderzoekers van het KNMI. Ja, de wereld is onrustig, met grote thema’s als geopolitiek, economie, veiligheid. Maar als we ons daar blind op staren, missen we wat er onder onze
neus verdwijnt. Het verhaal van de paardenbijter zal de politieke verhoudingen in Den Haag niet veranderen. Maar hoe mooi zou het zijn als de politici wat meer zouden lijken op die (burger)wetenschappers: met scherpe ogen de realiteit van nu observeren, met liefde voor diversiteit, koersvast en geduldig. Om zo de natuur en onze leefomgeving te beschermen. Steeds weer opnieuw, ook als het stormt.’ ●

– Dieuwertje Penders, persvoorlichter Natuur & Milieu

Redactie: Marije Allemekinders, Lenneke Bolkenbaas, Mark de Jongh en Dieuwertje Penders
Eindredactie: Jeroen Teitler (Teitler Tekst)
Met dank aan: Marjolein Demmers, Esther de Groot, Kilian Idsinga, Naomi Jansen, Tim Wilms, Nickie van der Wulp

De Update is een uitgave voor donateurs en relaties van Natuur & Milieu en verschijnt twee keer per jaar. Bekijk eerdere edities.

De mooie projecten in ons magazine zijn mede mogelijk gemaakt door steun van onze donateurs. Steun ook ons werk en word donateur. Iedere donatie draagt bij aan het realiseren van concrete oplossingen voor natuurherstel en klimaatverandering.

Juni 2025 © Natuur & Milieu